Afganistan

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Prawie wszyscy afgańscy chrześcijanie są konwertytami z islamu i nie mogą jawnie brać udziału w praktykach religijnych. Odejście od islamu jest uważane za hańbę i podlega karze śmierci w ramach obowiązującego w kraju prawa islamskiego. Konwertyci, których tożsamość religijna zostanie ujawniona, muszą uciekać z kraju. Aby ocalić swój „honor”, rodzina, klan lub plemię mają obowiązek ukarać konwertytę. Po przejęciu władzy przez talibów 15 sierpnia 2021 roku większość chrześcijan próbowała opuścić kraj lub zaczęła się ukrywać. Przewrót pogorszył sytuację chrześcijan i kobiet, które ponownie zostały zamknięte w swoich domach. 

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Afganistan nie zaznał pokoju od ponad 40 lat. Konflikty doprowadziły infrastrukturę, gospodarkę i tkankę społeczną kraju do ruiny i przyczyniły się do powszechnej radykalizacji społeczeństwa, wzrostu przestępczości i korupcji. W latach 1996-2001 Talibowie sprawowali władzę nad około trzema czwartymi terytorium kraju. W sierpniu 2021 roku talibowie ponownie przejęli kontrolę nad krajem i wprowadzili surową interpretację islamu, w tym zakaz kształcenia dziewcząt w szkołach średnich. Większość ludzi (nawet tych zamożniejszych) zmaga się z konsekwencjami załamania gospodarczego. Znaczna część ludności żyje poniżej granicy ubóstwa. Z braku innych możliwości wielu rolników pozyskuje dochód z nielegalnej uprawy narkotyków takich jak opium. Na mocy nowych, surowych przepisów talibowie zakazali wszelkich upraw maku opiumowego. W miarę jednak jak magazyny opium zaczynają się opróżniać, wpływ zakazu staje się coraz bardziej odczuwalny dla obywateli (Afghanistan Analyst Network, 14 marca 2024).

Zapytany o chrześcijan rzecznik talibów zaprzeczył, jakoby w Afganistanie żyli chrześcijanie (Głos Ameryki, 16 maja 2022); tak brzmi oficjalne stanowisko talibów. Niewielkie grupy chrześcijan w kraju musiały dostosować się do nowych okoliczności. Część z nich zmieniła miejsce zamieszkania w obrębie kraju, inni znaleźli schronienie za granicą, pozostali żyją w ukryciu. Ponieważ talibowie przejęli całą władzę w kra i wdrażają skrajną wersję islamskiego prawa szariatu, dla chrześcijan nie ma miejsca w przestrzeni społecznej. Dodatkowo mogą paść ofiarą konfliktów wewnętrznych między różnymi frakcjami talibów, a także walk talibów z Państwem Islamskim Prowincji Chorasan (ISKP).

Grupy nacisku realizujące projekty na rzecz rozwoju społecznego, kobiet, mniejszości i praw człowieka mają niewielki wpływ na rozwój polityczny kraju, a co więcej mogą stać się celem ataków. Organizacje popierające rządy prawa, udział w procesie politycznym oraz odpowiedzialność rządu wobec rządzonych są podejrzewane o bycie agentami społeczności międzynarodowej, wspierającymi agendę Zachodu. Członkowie tego typu grup są również często nazywani „niewierzącymi”. Dotyczy to również zachodnich organizacji pozarządowych działających w kraju, w tym kilku chrześcijańskich. Talibowie przeprowadzili selektywną eliminację „kolaborantów” ze starym rządem i obywateli uważanych za „bojowników” ISKP (Human Rights Watch, 7 lipca 2022).

Trwa międzynarodowa izolacja Afganistanu. Chociaż Chiny nadal nie uznają talibów za prawowity rząd Afganistanu, to zaakceptowały ambasadora talibów w Pekinie, przyjmując jego listy uwierzytelniające. Podobnie Indie, które utrzymują stosunki dyplomatyczne z talibami, choć nie wyraziły jeszcze pełnego oficjalnego uznania ich rządów. W dniach 30 czerwca i 1 lipca 2024 r. delegacja talibów wzięła udział w konferencji ONZ w Doha w Katarze, zgłaszając swój udział w dohańskim programie działań na rzecz krajów najsłabiej rozwiniętych na okres 2022-2031. Był to również pierwszy raz, kiedy Organizacja Narodów Zjednoczonych zgodziła się na żądania talibów, aby uznać ich za wyłączny głos i prawowity rząd Afganistanu.

Tymczasem wiele wskazuje na to, że talibowie wracają do swojej polityki i praktyk z lat 90. XX. Jednym z najnowszych przykładów jest edykt nakazujący przywrócenie kary kamienowania kobiet (The Guardian, 28 marca 2024). Ze względu na zmniejszenie pomocy międzynarodowej wysyłanej do Afganistanu zamknięto kilka szpitali, a ONZ dwukrotnie ograniczył swoje programy, co doprowadziło do tragicznej sytuacji gospodarczej i społecznej.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Ogólnie rzecz biorąc, kontrola ze strony władz, ale także rodziny, jest bardziej surowa na obszarach wiejskich. Jednak nawet w miastach, tak dużych jak Kabul, zauważa się obecnie nasilenie monitoringu kamerami przemysłowymi. Ponieważ w całym kraju dominuje islam, chrześcijanie doświadczają represji bez względu na miejsce zamieszkania. 

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Organizacje pozarządowe ponownie zaczynają wysyłać pracowników do Afganistanu. Ze względu na umiarkowaną poprawę bezpieczeństwa, obcokrajowcy mogą już poruszać się poza ściśle chronionymi osiedlami. Jednak chrześcijanie zza granicy nie mogą utrzymywać kontaktów z innymi chrześcijanami i dlatego doświadczają wymuszonej izolacji.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Społeczności konwertytów

Konwertyci na chrześcijaństwo ze środowisk muzułmańskich starają się ze wszystkich sił ukrywać swoją tożsamość religijną przed rodziną i szerszą społecznością. W przeciwnym przypadku grozi im śmierć.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm w połączeniu z paranoją dyktatorską

Islamska Republika Afganistanu nie uznaje konwersji na chrześcijaństwo, ponieważ apostazja przynosi rodzinie i lokalnej społeczności hańbę. Konwertyci ukrywają swoją wiarę w obawie przed przemocą ze strony muzułmańskich przywódców religijnych, lokalnych władz oraz członków rodziny. Talibowie kładą duży nacisk na częste uczęszczanie do meczetów. Ekstremalna przemoc stosowana przez grupy powiązane z IS (np. ISKP) doprowadziła do śmierci lub przesiedlenia wielu osób.

Ucisk klanowy połączony z wrogością na tle etniczno-religijnym

Kolektywistyczny charakter afgańskiej rodziny pozostawia niewiele miejsca na prywatność, co oznacza, że ukrywanie zmiany religii jest bardzo trudne. Konwersja z islamu jest dla muzułmańskich Afgańczyków zagrożeniem dla islamskiej tożsamości kraju i z tego powodu wywierają tak silną presję na konwertytów. Ponadto chrześcijaństwo jest uważane za religię Zachodu – wrogą afgańskiej kulturze, społeczeństwu i islamowi.

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Większość (80%) PKB kraju pochodzi z sektora nieformalnego. Korupcja i przestępczość są wszechobecne. Uprawa maku lekarskiego i produkcja opium jest znacznie bardziej lukratywna niż inne uprawy. Dochody z uprawy maku finansują zarówno zbrojne grupy, jak i korupcję. Dotyka to zwłaszcza chrześcijan, którzy zwykle wywodzą się z mało zamożnej części społeczeństwa.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Przejęcie przez talibów władzy w Afganistanie w 2021 roku skutecznie zatrzymało działania na rzecz praw kobiet. Kobiety od zawsze były obywatelami drugiej kategorii, ale pod rządami talibów ich sytuacja jeszcze ulegała pogorszeniu. Odzwierciedleniem regresji w zakresie praw kobiet jest ograniczenie nauczania dziewcząt oraz zakaz pracy kobiet. Kobieta, która nawraca się na chrześcijaństwo, stara się zachować to w tajemnicy. Jeśli jej przekonania religijne zostaną ujawnione, grożą jej przemoc fizyczna, areszt domowy, wymuszone małżeństwo i gwałt. Ze względu na kulturę wstydu i brak ochrony prawnej istnieje małe prawdopodobieństwo, że pokrzywdzona kobieta zgłosi przestępstwo seksualne i będzie domagała się ukarania sprawcy czynu.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• handel ludźmi;
• przemoc fizyczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Talibowie wywierają presję na mężczyzn, by pokazali, że są dobrymi muzułmanami i głowami rodzin poprzez modlitwę pięć razy dziennie, uczęszczanie do meczetu, post i „odpowiednią” brodę. Mężczyźni podejrzewani o konwersję lub choćby zainteresowanie chrześcijaństwem, są narażeni na poniżanie, więzienie, tortury, wykorzystywanie seksualne i potencjalnie śmierć. Konwertyci, którzy posiadają żony i dzieci, ryzykują, że zostaną rozdzieleni od rodziny, zamknięci w szpitalu psychiatrycznym lub więzieniu. W świetle tych nacisków chrześcijańscy mężczyźni, zwłaszcza konwertyci, starają się nie rzucać w oczy, a niektórzy celowo wybierają niskie stanowiska w miejscu pracy, aby niepotrzebnie nie przyciągać uwagi współpracowników.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• uwięzienie przez władzę;
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Ogólna sytuacja chrześcijan nie uległa znacznej zmianie w porównaniu z rokiem poprzednim i nadal jest dość ponura. Średni poziom presji wzrósł nieznacznie i wynika ze wzrostu presji w kategorii życia w społeczeństwie. Przemoc wzrosła o 0,4 pkt (do punktacji wliczyliśmy 3 zabójstwa w ŚIP 2025 w porównaniu do 2 zabójstw w ŚIP 2024). Ocena w tej kategorii utrzymuje się na dość niskim poziomie, ponieważ bardzo trudno jest zweryfikować informacje na temat zabójstw i ataków na kościoły (co znacząco wpływa na ocenę). Jednocześnie, ponieważ Kościół jest głęboko zakonspirowany, talibowie nie mają wielu okazji do rozprawiania się z przejawami życia wspólnotowego, a co za tym idzie ograniczone są możliwości „niszczenia” Kościoła.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Afganistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie badawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Życie prywatne

Życie w społeczeństwie o ciasno splecionej tkance oznacza wysoki poziom kontroli społecznej i duże ryzyko wykrycia konwertytów. Kiedy talibowie wymusili kontrole telefonów komórkowych w podlegających im regionach (jeszcze przed przejęciem rządów w całym kraju), wielu konwertytów pozbyło się ich oraz zmieniło miejsce zamieszkania, aby w ten sposób uniknąć zatrzymania.

Życie rodzinne

Nawet podejrzenie o odejście od islamu może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak aresztowanie lub zniszczenie domu. W przypadku, gdy jeden z małżonków nawraca się na chrześcijaństwo, rodzina naciska na rozwód lub unieważnienie małżeństwa. Ponieważ rząd talibów wymaga, by dzieci były wychowywane na muzułmanów, chrześcijańscy rodzice są narażeni na utratę praw do opieki nad swoimi dziećmi.

Życie w społeczeństwie

Konwertyci nie mają wyjścia jak tylko „odgrywać rolę muzułmanów” poprzez przestrzeganie zasad ubioru, uczęszczanie do meczetu czy, w przypadku mężczyzn, zapuszczenie brody. Jeśli chrześcijanka zdecyduje się nie nosić nakrycia głowy, zwróci na siebie niepożądaną uwagę, a miejscowi będą próbowali przymusić ją do zakrycia głowy. Wielu konwertytów, jeśli tylko mają taką możliwość, decyduje się na opuszczenie kraju.

Życie w państwie

Konstytucja, obecnie zawieszona przez talibów, gwarantowała wyznawcom innych religii prawo do wolności wyznania. Jednak art. 3 konstytucji mówi, że żadna ustawa nie może być sprzeczna z doktrynami i nakazami islamu, co wymusiło zaostrzenie przepisów w wielu obszarach. Konwersja już wcześniej była postrzegana jako bluźnierstwo. Dotyczy to również rządów talibów, ponieważ reżim wdraża prawo szariatu. Wszystkie podróże osób podejrzanych o to, że są chrześcijanami, są monitorowane i często utrudniane, zwłaszcza jeśli władze podejrzewają, że podróż ma jakikolwiek związek z religią. Talibowie znani są z przeprowadzania nalotów i rewizji.  

Życie w Kościele

Wszystkie chrześcijańskie spotkania odbywają się w całkowitej tajemnicy i wyglądają jak zwyczajne spotkanie grupy znajomych przy posiłku. Materiały chrześcijańskie muszą być starannie ukrywane. Udostępnianie ich, choćby tylko drogą elektroniczną, może mieć zagrażające życiu konsekwencje. Jak powiedział jeden z ekspertów terenowych Open Doors: „Każdemu, kto posiada materiały chrześcijańskie, zwłaszcza Biblię, wymierzona zostanie surowa kara, nawet kara śmierci. Naturalnie, będzie to wiązało się także z przeprowadzeniem dochodzenia w celu znalezienia źródła takiego materiału”.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Afganistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Afganistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

Pogwałcenie międzynarodowych zobowiązań i praw:

• Afgańczycy oskarżeni o konwersję na chrześcijaństwo są zabijani (Art. 6 ICCPR);
• Konwertytki są przymusowo wydawane za mąż i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań ( Art. 23.3 ICCPR i Arat. 16 CEDAW);
• Z założenia Afgańczycy są muzułmanami i nie wolno im zmieniać religii (Art. 18 ICCPR);
• Chrześcijanie nie mogą wystawiać na widok religijnych obrazów ani żadnych symboli religijnych (Art. 18 i 19 ICCPR);
• Dzieci chrześcijańskich konwertytów są zmuszane do przestrzegania islamskich nakazów religijnych i uczestniczenia w lekcjach islamu (ICCRP Art. 18 i CRC Art. 14).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Sytuacja niewielkiej liczby wyznawców sikhizmu, hinduizmu i bahaizmu w Afganistanie nie jest dużo lepsza od sytuacji chrześcijan. Różnica polega na tym, że nie są uznawani za obcych i powiązanych z Zachodem.

Według raportu o stanie wolności religijnej w Afganistanie Departamentu Stanu USA na rok 2022 mniejszościowe grupy religijne zgłaszały przypadki dyskryminacji przez talibów, a także obawy przed niesprawiedliwym traktowaniem przez sędziów wyznaczonych przez talibów, gdyby ich wnioski trafiły do sądu.

Talibowie zakazali nauczania szyickiego prawa we wszystkich szkołach, w tym w szkołach prywatnych, w całym kraju. Przeprowadzili także zmiany w prowincjonalnych radach Ulema, zastępując dotychczasowych imamów osobami, które uzyskały ich poparcie i akceptację (US State Department IRFR 2023).

Spis treści

11. Open Doors w Afganistanie

Ze względu na ryzyko, które grozi naszym partnerom oraz osobom, którym służą, nie możemy podać szczegółowych informacji o pracy Open Doors w Afganistanie.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju opracowane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.