Afganistan

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2021 – 30.08.2022

Prawie wszyscy afgańscy chrześcijanie są konwertytami z islamu i nie mogą jawnie praktykować swojej religii.  Odejście od islamu jest uważane za hańbę i podlega karze śmierci w ramach obowiązującego w kraju prawa islamskiego. W przypadku zdemaskowania konwertyci muszą uciekać z kraju. Rodzina, klan lub plemię, aby ocalić swój „honor”, musi rozprawić się z każdą osobą przyłapaną na konwersji. Po przejęciu władzy przez talibów 15 sierpnia 2021 roku większość chrześcijan próbowała opuścić kraj lub zaczęła się ukrywać. Przewrót okazał się przełomowy zwłaszcza dla kobiet, które ponownie zostały zamknięte w czterech ścianach swoich domów, ale także dla mniejszości etnicznych i religijnych, w tym konwertytów chrześcijańskich, którzy uważani są za apostatów.  W miarę jak talibowie umacniają władzę, mimo że nie ma wśród nich jednomyślności, chrześcijańscy konwertyci muszą wpasować się w sztywne ramy nowego państwa.

Profil kraju w PDF

Poniższy profil kraju jest przetłumaczonym fragmentem z Country Dossier World Watch Research, działu badawczego Open Doors. Kompletne lub skrócone dossier w języku angielskim można pobrać tutaj.

  Profil kraju w PDF

  Skrócony profil w PDF

Spis treści

1. Tło

Afganistan nie zaznał pokoju od ponad 40 lat. Konflikty doprowadziły infrastrukturę, gospodarkę i tkankę społeczną kraju do ruiny i przyczyniły się do powszechnej radykalizacji islamskiej, wzrostu przestępczości i korupcji. Talibowie sprawowali władzę nad około trzema czwartymi terytorium kraju od 1996 do 2001 roku. Talibowie nie są jednolitą grupą; dominującym jest nurt konserwatywny, a ideologia góruje nad potrzebą międzynarodowego uznania.  15 sierpnia 2021 r. talibowie ponownie przejęli kontrolę nad krajem, a realizowana przez nich polityka pokazuje, że nie są zainteresowani uwzględnieniem potrzeb mniejszości etnicznych, religijnych ani kobiet. Zakazano edukacji dziewcząt od szkoły średniej wzwyż. Wielu ministrów w rządzie to znane twarze z czasów pierwszych rządów talibów (i znajdują się na międzynarodowych listach terrorystów), a większość wiadomości napływających z kraju wskazuje na powrót do surowej interpretacji islamu. Nowy rząd stoi przed bezprecedensowymi wyzwaniami. W okresie, gdy Afganistan silnie odczuwał skutki pandemii COVID-19, większość ludzi (nawet najbardziej zamożnych) zmagała się z załamaniem gospodarczym, które dotykało całe rodziny.  

Afganistan jest wyjątkowo biedny – 54,5% ludności żyje poniżej granicy ubóstwa. Brak stabilności spowodował, że wielu rolników pozyskuje dochód z nielegalnej uprawy narkotyków takich jak opium. Najbardziej wymownym przykładem zmian, jakie przeszedł Afganistan, jest Kabul. Kiedy talibowie opuścili miasto w 2001 roku, była to raczej mała stolica z 500 tysiącami mieszkańców. Teraz jest to tętniące życiem miasto, w którym mieszka co najmniej pięć milionów ludzi. Znaczny wzrost liczby osób wewnętrznie przesiedlonych (IDP) oraz spodziewany wzrost liczby uchodźców w krajach sąsiednich przyczynia się do pogłębienia niestabilności, która z dużym prawdopodobieństwem dotknie cały region. ONZ szacuje, że 20 milionów ludzi (prawie połowa populacji) cierpi z powodu głodu. Mała społeczność chrześcijańska stoi przed trudną przyszłością z talibami u władzy i w obliczu ciągłego zagrożenia atakami ze strony Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan (ISKP). 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Silnym źródłem opozycji wobec talibów jest Państwo Islamskie Prowincji Chorasan, które bierze na celownik także mniejszości. Ogólnie rzecz biorąc kontrola ze strony władz, ale także rodziny, jest bardziej surowa na obszarach wiejskich niż w miastach; jednak ponieważ w całym kraju dominuje islam, chrześcijanie, których tożsamość zostanie ujawniona, doświadczają represji bez względu na miejsce zamieszkania. 

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności chrześcijańskich ekspatriantów

ŚIP ponownie uwzględnia kategorię chrześcijan ekspatriantów, ponieważ do kraju powrócili pracownicy organizacji pozarządowych (NGO). Ze względu na umiarkowaną poprawę bezpieczeństwa, obcokrajowcy mogą już poruszać się poza ściśle chronionymi osiedlami. Jednak chrześcijanie zza granicy nie mogą utrzymywać kontaktów z innymi chrześcijanami i dlatego doświadczają izolacji.

Społeczności konwertytów

Konwertyci na chrześcijaństwo ze środowisk muzułmańskich starają się ze wszystkich sił ukrywać swoją tożsamość religijną przed rodziną i szerszą społecznością. W przeciwnym przypadku grozi im śmierć. 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm w połączeniu z dyktatorską paranoją

Islamska Republika Afganistanu nie pozwala obywatelom Afganistanu na konwersję na chrześcijaństwo i nie uznaje konwertytów. Konwersja jest uważana za apostazję i przynosi wstyd rodzinie i społeczności islamskiej. Dlatego konwertyci, jeśli to tylko możliwe, ukrywają w tajemnicy fakt konwersji. Podżegaczami wrogości wobec konwertytów są zazwyczaj muzułmańscy przywódcy religijni lub przedstawiciele lokalnych władz. Talibowie kładą jeszcze większy nacisk na częste uczęszczanie do meczetu, zwiększając tym samym rolę przywódców religijnych. Ponieważ władza jest obecnie w rękach talibów, którzy skłaniają się ku radykalnym poglądom islamskim, wszyscy obywatele Afganistanu (a zwłaszcza kobiety) napotykają na surowe ograniczenia w życiu codziennym, których źródłem są doktryny islamskie. Chrześcijańscy konwertyci nie mają możliwości, aby zachowywać się inaczej niż reszta społeczeństwa. Ekstremalna przemoc stosowana przez grupy związane z IS (np. Państwo Islamskie w Prowincji Chorasan/ISKP) przełożyła się na dużą liczbę osób przesiedlonych lub zabitych w atakach. Talibowie zrobią wszystko, co uznają za konieczne, by utrzymać się przy władzy i zachować jedność swojego ruchu.

Ucisk klanowy połączony z wrogością na tle etniczno-religijnym

Odejście od islamu stanowi zagrożenie dla tożsamości narodowej. Kolektywistyczny charakter afgańskiej rodziny pozostawia niewiele miejsca na prywatność, co oznacza,  że ukrywanie konwersji jest bardzo trudne, a konsekwencją ujawnienia są represje ze strony członków klanu i lokalnej społeczności. Afgańczycy mają głęboko zakorzenioną potrzebę dbania o swoje rodziny, wioski i plemiona. Jeśli ktoś odwraca się od swojego plemienia i przyjmuje obce zwyczaje, religię, normy, to ludzie w jego otoczeniu będą wywierali na niego presję powrotu do tradycji. Co więcej, chrześcijaństwo uważane jest za religię Zachodu – wrogą  wobec afgańskiej kultury, społeczeństwa i islamu.

Korupcja oraz przestępczość zorganizowana 

Większość (80%) PKB kraju pochodzi z sektora nieformalnego. Korupcja i przestępczość są wszechobecne. Jednym z problemów, z jakimi boryka się Afganistan, jest to, że uprawa narkotyków, takich jak opium, jest znacznie bardziej opłacalna niż jakakolwiek inna uprawa. Dochody z upraw maku finansują zarówno zbrojne grupy bojowników, jak i korupcję. Ten problem dotyka szczególnie chrześcijan, którzy zwykle wywodzą się z mało zamożnej części społeczeństwa.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Niespodziewane przejęcie władzy przez talibów wywołało chaos w kwestiach związanych z prawami kobiet. Kobiety od zawsze były obywatelami drugiej kategorii, ale pod rządami talibów ich sytuacja ulegała pogorszeniu. Odzwierciedleniem tendencji spadkowej w zakresie praw kobiet jest ograniczenie nauczania dziewcząt oraz zakaz pracy kobiet. Według eksperta ds. Afganistanu chrześcijańskie kobiety i dziewczęta stają się celem ataków i uprowadzeń i wydawane są za mąż za talibskich bojowników, a ojcowie są zmuszani do oddania swoich córek pod groźbą kary.

• Uprowadzenia
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich
• Wymuszony rozwód
• Wymuszone małżeństwo
• Uwięzienie przez rodzinę/areszt domowy
• Handel ludźmi
• Śmierć
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna
• Przemoc seksualna
• Przemoc słowna 

Mężczyźni

Talibowie wywierają presję na mężczyzn, by pokazali, że są dobrymi muzułmanami i głowami rodzin poprzez modlitwę pięć razy dziennie, uczęszczanie do meczetu, post i „odpowiednią” brodę. Chrześcijańscy mężczyźni są celem szyderstw, trafiają do więzienia, są torturowani, padają ofiar przestępstw seksualnych, a nawet grozi im śmierć.  Mężczyznom i chłopcom grozi wcielenie pod przymusem w szeregi milicji. W świetle tych nacisków chrześcijańscy mężczyźni, zwłaszcza konwertyci, starają się nie rzucać w oczy, a niektórzy celowo wybierają niskie stanowiska w miejscu pracy, aby uniknąć niechcianej uwagi.

• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich
• Uwięzienie przez władze
• Śmierć
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna
• Przemoc słowna 

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Poziom prześladowań chrześcijan w Afganistanie przez wiele lat był porównywalny z tym w Korei Północnej, choć różnił się środkami wywierania nacisków. Pod względem punktacji w poszczególnych kategoriach/sferach życia Afganistan i Korea Północna nie różniły się niczym, zdobywając maksimum punktów w każdym z pięciu obszarów. Jednak przejęcie władzy przez talibów zmieniło wszystko. W poszukiwaniu bezpieczeństwa, wielu chrześcijan zmieniło miejsce zamieszkania w kraju lub próbowało go opuścić. W rezultacie przestało istnieć wiele kościołów domowych, a uciekający chrześcijanie stracili wszystko, co posiadali. Wynik w kategorii przemoc w ŚIP 2022 wzrósł do bezprecedensowego poziomu 15 punktów. 

W przypadku ŚIP 2023 nie udało się potwierdzić tego samego poziomu przemocy, dlatego punktacja za przemoc spadła o 10,4 punktu. Trudno jest zweryfikować informacje o incydentach z użyciem przemocy, ponieważ wielu chrześcijan i) ukrywa się; ii) zmieniło miejsce pobytu w kraju; iii) opuściło kraj; lub iv) pozbyło się swoich telefonów komórkowych ze względów bezpieczeństwa. Kolejnym powodem spadku punktacji w kategorii przemoc jest fakt, że w wielu przypadkach chrześcijanie są prześladowani nie tylko na tle religijnym, ale również w związku z przynależnością do mniejszościowych grup etnicznych lub dlatego, że są kobietami. Rozstrzygnięcie, co było bezpośrednią przyczyną ataku, jest utrudnione – czy stali się celem ataku z powodów religijnych, czy też np. w związku ze współpracą z poprzednim rządem, siłami zachodnimi, organizacjami pozarządowymi? 
Należy podkreślić, że nie oznacza to, że rzeczywisty poziom przemocy spadł. 

Kolejną zmianą jest powrót społeczności ekspatriantów jako osobnej kategorii. Ponieważ niektóre pytania dotyczące obszarów życia ograniczają się do konwertytów, prowadzi to do spadku o 3,2 punktu. Nie oznacza to, że bardzo trudna sytuacja konwertytów w jakikolwiek sposób się zmieniła.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Afganistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy opublikować tabeli dot. przemocy.

Życie prywatne

Konwersja na chrześcijaństwo jest kategorycznie zabroniona i surowo karana. Życie w społeczeństwie zbudowanym w oparciu o społeczności plemienne o ciasno splecionej tkance oznacza, że nie ma w nim miejsca na prywatność, a kontrola społeczna jest bardzo wysoka. W rezultacie konwertyci narażeni są na duże ryzyko wykrycia. Według raportu talibowie już przed przejęciem rządów w całym kraju wymusili kontrole telefonów komórkowych w podlegających im regionach, aby zmusić ludzi do przestrzegania narzuconych przez nich surowych zasad. Po przejęciu władzy przez talibów wielu konwertytów pozbyło się telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych oraz zmieniło miejsce zamieszkania, unikając w ten sposób zatrzymania. 

Życie rodzinne

Kolektywistyczny charakter afgańskiego społeczeństwa sprawia, że chrześcijanie muszą zachować szczególną ostrożność podczas odbywania praktyk religijnych, gdyż nawet podejrzenie o odejście od islamu może skończyć się aresztowaniem lub zniszczeniem domu.  W przypadku, gdy jeden z małżonków nawraca się na chrześcijaństwo, rodzina naciska na rozwód. Ponieważ rząd talibski wymaga, by dzieci były wychowywane na muzułmanów, chrześcijańscy rodzice są narażeni na utratę opieki nad swoimi dziećmi. Chrześcijańscy konwertyci muszą zachowywać się tak, jak reszta muzułmańskiego społeczeństwa w każdej sferze życia.

Życie w społeczeństwie

Wraz z przejęciem władzy przez talibów odnotowano gwałtowny wzrost presji społecznej na chrześcijan. Ekspert Open Doors twierdzi, że konwertyci nie mają wyjścia jak tylko „odgrywać rolę muzułmanów”. Dotyczy to przestrzegania zasad ubioru, uczęszczania do meczetu czy zapuszczania brody. Jeśli chrześcijanka zdecyduje się nie nosić nakrycia głowy, zwróci na siebie niepożądaną uwagę, a miejscowi będą próbowali przymusić ją do zakrycia głowy. Chrześcijańscy studenci muszą realizować ogólny program nauczania, który kładzie duży nacisk na islam. Chrześcijanki, jak i pozostałe dziewczęta i kobiety, są wykluczone z edukacji (choć realizacja tego nakazu nie jest jednolita na terenie całego kraju), a w związku z tym, że wielu chrześcijańskich konwertytów zmieniło miejsce zamieszkania, dzieci w ogóle często opuszczają zajęcia w szkole. Bezpieczniej jest opuścić kraj lub region, gdyż istnieje prawdopodobieństwo dużej presji społecznej na powrót do islamu. Osoby, które zdecydowały się pozostać w swoim miejscu zamieszkania, napotykają duże trudności, cierpią niedostatek, a nawet grozi im śmierć.  

Życie w państwie

Konstytucja, obecnie zawieszona przez talibów, gwarantowała wyznawcom innych religii prawo do wolności wyznania. Jednak art. 3 konstytucji mówi, że żadna ustawa nie może być sprzeczna z doktrynami i nakazami islamu, co wymusiło zaostrzenie przepisów w wielu obszarach życia społecznego. Choć sformułowanie art. 3 było dość ogólne i nie precyzowało, co może być uznane za niewłaściwe i sprzeczne z islamem, w praktyce oskarżenia o konwersję były utożsamiane z bluźnierstwem i ani chrześcijanie, ani inne mniejszości religijne (w tym muzułmanie, którzy nie są sunnitami) nie miały prawa do wolności religijnej. Teraz kraj wprowadził prawo szariatu i nie wiadomo, czy talibowie zamierzają ustanowić nową konstytucję. Wszystkie podróże osób podejrzanych o bycie chrześcijanami są monitorowane i często utrudniane, zwłaszcza jeśli władze podejrzewają, że podróż ma jakikolwiek związek z religią. Talibowie znani są z notorycznie przeprowadzanych bezwzględnych  nalotów i rewizji. 

Życie w kościele

W Afganistanie nie ma kościołów dostępnych dla ogółu społeczeństwa. Jedyna kaplica znajduje się w podziemiach włoskiej ambasady w Kabulu i dostępna jest tylko dla niewielkiej liczby obcokrajowcóe wciąż pracujących w mieście. Grupy chrześcijańskie (choćby najmniejsze) muszą zachować ostrożność w kwestii spotkań. Według eksperta terenowego Open Doors, kościoły działają w podziemiu, a nabożeństwa odbywają się w tajemnicy. Spotkania Kościoła wyglądają po prostu jak spotkania znajomych przy posiłku. Na stołach nie ma żadnych materiałów o treściach chrześcijańskich. Trzeba je ukrywać przed ciekawskimi oczami, aby nie zdradziły celu spotkania, zmuszając ludzi do ucieczki lub narażając ich na karę  ze strony lokalnego sądu „jirga”. W kraju nie można rozdawać ani sprzedawać Biblii i innych materiałów chrześcijańskich; nawet udostępnianie ich drogą elektroniczną może mieć groźne dla życia konsekwencje. Praca z młodymi ludźmi nie jest możliwa, gdyż grozi im za to werbunek do grup walczących z różnymi frakcjami talibów/ISIL-K. W tym swoistym wyścigu poborowym każdy, kto pracuje otwarcie z młodzieżą, jest postrzegany jako konkurent do ich serc i umysłów.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Afganistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT)
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC)

Afganistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:
Pogwałcenie międzynarodowych zobowiązań i praw:

1. Chrześcijańscy konwertyci są zabijani z powodu podejrzenia o wiarę (ICCPR Art. 6).
2. Chrześcijańskie konwertytki są przymusowo wydawane za mąż i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań (ICCRP Art. 23.3 i CEDAW Art. 16).
3. Przyjmuje się, że Afgańczycy są muzułmanami i nie wolno im zmieniać wyznania (ICCPR Art. 18).
4. Chrześcijanie nie mogą eksponować żadnych obrazów i symboli religijnych (ICCPR Art. 18 i 19).
5. Dzieci konwertytów są zmuszane do przestrzegania islamskich nakazów religijnych i uczestniczą w islamskim nauczaniu (ICCRP Art. 18 i CRC Art. 14).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Według Amerykańskiej Komisji ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej (USCIRF), 2022 r, monitorowanie i raportowanie sytuacji religijnej w Afganistanie w roku 2021 było bardzo trudne. Raport USCIRF stwierdza: „Wraz z powrotem talibów do władzy, warunki wolności religijnej w Afganistanie i ogólna sytuacja w zakresie praw człowieka znacznie się pogorszyły. Mniejszości religijne spotykały się z prześladowaniem, zatrzymaniami, a nawet śmiercią z powodu swojej wiary lub przekonań. Jeden żyd (o którym wiadomo) oraz większość hindusów i sikhów uciekła z kraju. Chrześcijańscy konwertyci, bahaici i muzułmanie Ahmadijja praktykowali religię w ukryciu z powodu strachu przed represjami i groźbami ze strony talibów. Zaprzepaszczono lata postępu w kierunku bardziej sprawiedliwego dostępu do edukacji i reprezentacji kobiet i dziewcząt. Pomimo początkowych oświadczeń talibów, że zreformowali oni niektóre elementy swojej ideologii, Afgańczycy, którzy nie wyznają surowej i rygorystycznej interpretacji islamu sunnickiego oraz wyznawcy innych religii lub przekonań są narażeni na poważne niebezpieczeństwo. Według napływających doniesień talibowie nie zaprzestali prześladowania mniejszości religijnych i karzą mieszkańców na obszarach znajdujących się pod ich kontrolą zgodnie ze skrajną interpretacją prawa islamskiego”. W związku z tym zalecono umieszczenie Afganistanu na „specjalnej liście obserwacyjnej”.
Według Departamentu Stanu USA IRFR 2021 r. (strona 3): „UNAMA poinformowała o ponownych atakach na grupę szyickich Hazarów, do których w większości  przyznało się ugrupowanie ISIS-K”.

Spis treści

10. Open Doors w Afganistanie

Ze względu na delikatny charakter naszej pracy oraz ryzyko, które grozi naszym partnerom oraz osobom, którym służą, nie możemy podać szczegółowych informacji o poszczególnych krajach w tym rejonie świata. Open Doors działa w krajach Zatoki Perskiej poprzez sieć kościołów partnerskich ALIVE, ale ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółów naszej pracy.  

Spis treści

11. Módl się za Afganistan

• Módl się za ukrytych chrześcijan w Afganistanie o ochronę przed ujawnieniem i przemocą ze strony talibów.
• Módl się, aby przywódcy talibów szanowali i chronili ludzkie życie. Módl się, aby Bóg przyciągnął ich do siebie.
• Módl się za chrześcijan, którzy uciekli o ochronę, zaopatrzenie i Boże prowadzenie. Proś Jezusa Chrystusa, aby napełnił partnerów Open Doors wspierających afgańskich uchodźców siłą, mądrością i miłością do ich posługi.