Turcja

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2021 – 30.08.2022

Bardzo silny Nacjonalizm religijny w społeczeństwie wywiera dużą presję na chrześcijan. Nacjonalizm i islam są ze sobą nierozerwalnie związane, a każdy, kto nie jest muzułmaninem, zwłaszcza konwertyta lub ktoś, kto otwarcie przeżywa swoją odmienną wiarę, nie jest postrzegany jako lojalny Turek. Rząd zaczął celować w zagranicznych (zachodnich) chrześcijan, a także zakazał wyjazdu z kraju zagranicznym chrześcijanom z tureckimi małżonkami i dziećmi. Konwersja z islamu na chrześcijaństwo nie jest prawnie zabroniona. Jednak konwertyci z islamu podlegają presji swych rodzin i społeczności, aby powrócili na islam. Niektórzy chrześcijanie są więc zmuszeni do prowadzenia podwójnego życia i ukrywania swojej konwersji. Ujawnionemu chrześcijaninowi o muzułmańskim pochodzeniu może grozić rozwód i utrata praw do dziedziczenia przez członków rodziny. Chrześcijanie ze wszystkich kategorii wspólnot chrześcijańskich mają ograniczony dostęp do państwowego zatrudnienia i doświadczają dyskryminacji w zatrudnieniu prywatnym, zwłaszcza gdy pracodawcy mają powiązania z rządem. Ponieważ przynależność religijna jest nadal wpisywana w dowodach osobistych (obecnie w elektronicznym czipie), dyskryminowanie chrześcijańskich kandydatów do pracy jest łatwe.

Profil kraju w PDF

Poniższy profil kraju jest przetłumaczonym fragmentem z Country Dossier World Watch Research, działu badawczego Open Doors. Kompletne lub skrócone dossier w języku angielskim można pobrać tutaj.

  Profil kraju w PDF

  Skrócony profil w PDF

Spis treści

1. Tło

Turcja jest republiką prezydencką, obecnie pod przewodnictwem Recepa Tayyipa Erdoğana. Zgodnie z tureckim ustawodawstwem opartym na traktacie lozańskim z 1923 roku, tylko cztery grupy religijne są uznawane przez państwo: islam sunnicki, prawosławie greckie, apostołowie ormiańscy i judaizm. Wyznanie obywatela jest odnotowywane w dokumentach urzędowych, choć od 2017 roku nowe dowody osobiste nie mają już wpisu dotyczącego religii. Przynależność religijna nadal jest jednak rejestrowana w elektronicznym czipie dowodu osobistego i nadal często zdarza się, że urzędnicy państwowi pytają o wyznanie.

Tureckie ustawodawstwo nie pozwala na kształcenie duszpasterzy kościelnych w prywatnych ośrodkach edukacyjnych. W rezultacie wszystkie greckie prawosławne i ormiańskie seminaria apostolskie zostały zmuszone do zamknięcia w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku i pozostają zamknięte do dziś. Dzięki gwarancjom traktatu lozańskiego wspólnoty greckie i ormiańskie nadal utrzymują kościelne szkoły podstawowe akredytowane przez Ministerstwo Edukacji. Kościoły katolickie i protestanckie mogą zapewnić szkolenie katechetyczne dla swoich dzieci na terenie kościoła. Tureccy chrześcijanie ze środowiska muzułmańskiego nie mają żadnego zaplecza do prowadzenia działalności.

Oficjalnie państwo świeckie od czasu reform Ataturka na początku XX wieku, Turcja islamizuje się jednak pod rządami nacjonalistycznego prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana, zwłaszcza od czasu nieudanego puczu z 2016 roku. Konstytucja turecka, choć technicznie nie ogranicza wolności wyznania, promuje turecki charakter narodowy i islam sunnicki ponad wszystkie inne tożsamości. Ze względu na postępującą islamizację, kobietom (chrześcijańskim i świeckim), które nie noszą nakrycia głowy, podobno coraz trudniej jest uzyskać zatrudnienie.

Zakup lokalu na użytek kościoła może okazać się trudny, gdyż prawo tureckie przewiduje, że tylko niektóre budynki mogą być przeznaczone na kościoły. Wydanie pozwolenia zależy od skłonności bur¬mistrza i nastawienia mieszkańców. Niemuzułmanie mają domniemany zakaz pracy w administracji państwowej i siłach bezpieczeństwa oraz twierdzą, że przynależność religijna jest odnotowywana przez przełożonych przy podejmowaniu służby wojskowej, ponadto przeprowadza się „kontrolę bezpieczeństwa”. Konwersja nie jest zabroniona przez prawo, jest jednak powszechnie uważana za niedopuszczalną.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Historyczne grupy chrześcijańskie, np. kościół ormiański i asyryjski (syryjski), napotykają dużą presję i wrogość w południowo-wschodniej Turcji. Od dziesięcioleci są one ofiarami trwającego konfliktu między armią turecką a kurdyjskimi ugrupowaniami nacjonalistycznymi. Większość tureckich wspól-not chrześcijańskich znajduje się w zachodnich miastach nadmorskich, w tym w Stambule. Miasta te są zwykle bardziej umiarkowane i świeckie, a obszary w głębi kraju są bardziej konserwatywne, islamskie i społecznie wrogie wobec chrześcijan, w tym konwertytów z islamu na chrześcijaństwo.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie jest uwzględniana w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie obejmują Ormiański Apostolski Kościół Prawosławny i Grecki Kościół Prawosławny (jedyne kościoły uznane przez Traktat z Lozanny w 1923 r.), a także Asyryjski, Syryjski Kościół Prawosławny i Syryjski Kościół Katolicki. Wszystkie one są regularnie monitorowane, poddawane kontroli i ograniczeniom przez rząd. Ich członkowie w wielu oficjalnych kontaktach uważani są za „obcych”, napotykają na przeszkody prawne i biurokratyczne, a także na szykany ze strony policji i społeczności lokalnej. Na przykład ormiańskie i greckie kościoły prawosławne muszą uzyskać od rządu tureckiego pozwolenia na wybór nowych przywódców kościelnych. 

Społeczności konwertytów

Konwertyci z muzułmańskiego środowiska na chrześcijaństwo są w Turcji najbardziej narażeni na naruszenia praw. Presja pochodzi od rodziny, społeczności, a nawet władz lokalnych. Uważa się ich za zdrajców tureckiej tożsamości. 

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Do nietradycyjnych wspólnot chrześcijańskich należą baptyści i zielonoświątkowcy. Kategoria ta mie¬sza się ze wspólnotą konwertytów na chrześcijaństwo. Najczęściej działają oni jako małe grupy i spo¬tykają się w prywatnych domach, co może powodować sprzeciw sąsiadów. Nową, rosnącą grupę chrześcijan w Turcji stanowią chrześcijańscy uchodźcy z sąsiednich krajów, w tym z Iranu. Napotykają oni dużą wrogość społeczną, głównie z powodu statusu uchodźcy, a ich wiara pogłębia tę sytuację.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Ucisk ze strony wyznawców islamu połączony z islamskim nacjonalizmem religijnym

Zaciekły, fanatyczny nacjonalizm dotyka wszystkie mniejszości etniczne w Turcji. Konwersja z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegana jako obraza rodziny i narodu; konwertyci napotykają prześlado-wania oraz wykluczenie rodzinne, społeczne i ekonomiczne. W powszechnym rozumieniu prawdziwy Turek jest muzułmaninem. Konwersja nie jest tylko kwestią narażenia honoru rodziny – jest też postrzegana jako „obraza tureckości”. Może to skutkować sprawami sądowymi i pozbawieniem wolności. Niektórzy konwertyci mogą nawet spotkać się z groźbami przemocy ze strony radykalnych nacjonalistycznych grup islamskich. Inne mniejszości etniczne (np. Grecy, Ormianie i Syriacy) spotykają się z podobną presją społeczną i przemocą, a także z wyzwaniami prawnymi i wykluczeniem ekonomicznym. 

Wrogość etniczno-religijna

Źródło to nasiliło się w kontekście konfliktu kurdyjskiego. Chrześcijanie syryjscy w południowo-wschodnim regionie szczególnie odczuwają presję wojny domowej w Syrii i są uwięzieni między kurdyjskimi klanami, rządem i kurdyjską grupą bojowników (PKK). Przywódcy plemienni wykorzystują swoją władzę, by wyprzeć Syryjczyków z ich ojczyzny na południowym wschodzie. 

Opresja klanowa

Prawo i zwyczaje plemienne wciąż odgrywają ważną rolę, zwłaszcza we wschod-nich prowincjach Turcji. Konwertyci z islamu mogą napotkać tam większą presją, gdyż konwersja na chrześcijaństwo jest postrzegana nie tylko jako zdrada islamu, ale także rodziny i klanu. 

Paranoja dyktatorska

Od czasu nieudanego puczu z lipca 2016 roku rząd prezydenta Erdoğana rozprawił się z opozycją, stając się coraz bardziej antydemokratyczny i otwarcie ograniczający wolność w całym społeczeństwie tureckim. Ograniczono swobodę mediów, prezydent Erdoğan twierdzi, że „demokracja i wolna prasa są nie do pogodzenia”, a dziennikarze trafiają do więzień. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Panująca kultura i brak wdrożenia równych praw umożliwiły pewną nierówność płci i wysoki poziom przemocy domowej. Konwertytki są najbardziej narażone, szczególnie na obszarach wiejskich, gdyż konwersja jest sprzeczna z oczekiwaniem, że kobieta przynosi honor swojej rodzinie. Kobietom grozi areszt domowy, wykorzystywanie fizyczne i seksualne, nękanie i odrzucenie, co powoduje, że nie¬które z nich uciekają z domu poszukując bezpieczeństwa. W kulturze wstydu i honoru wiele ofiar nosi traumę w samotności. Kobiety napotykają również presję w sferze publicznej, np. z oczekiwaniami spełnienia islamskich ideałów dotyczących ubioru i zachowania.

• Odmowa dostępu do społeczności / sieci społecznych
• Nękanie ekonomiczne poprzez pracę / stanowisko / działalność gospodarczą
• Egzekwowany religijny sposób ubierania się
• Przymusowe opuszczenie domu / wydalenie
• Uwięzienie przez rodzinę / areszt domowy
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychologiczna
• Przemoc seksualna

Mężczyźni

Instytucjonalna i wspólnotowa dyskryminacja oraz wrogość dotyka wszystkich chrześcijan, ale męż-czyźni zmagają się z dodatkową presją przeplatających się oczekiwań religijnych i kulturowych. Oczekuje się od nich, że będą bronić islamu i tureckości, ściśle powiązanych w odbiorze społecznym, często uniemożliwiających mężczyznom nawet wejście do kościoła. Chrześcijańscy mężczyźni i chłop¬cy mogą być zatrzymani, zastraszani, aresztowani i źle traktowani przez władze. Grozi im utrata pracy, utrata spadku, odrzucenie przez rodzinę, mogą też zostać deportowani (zwłaszcza chrześcijanie emigranci). Środowisko służby wojskowej może również prowadzić do dyskryminacji i molestowania. Praca w sektorze publicznym i prywatnym jest trudna.

• Odmowa dziedziczenia lub posiadania
• Dyskryminacja / nękanie poprzez edukację
• Nękanie ekonomiczne poprzez pracę / stanowisko / działalność gospodarczą
• Pobór do wojska / milicji / służba wbrew sumieniu
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychologiczna
• Przemoc słowna

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Średnia presja na chrześcijan wzrosła nieznacznie, przy czym wzrost zgłaszanej przemocy był główną przyczyną wzrostu wyniku o jeden punkt. W okresie sprawozdawczym ŚIP 2023 większa liczba bu-dynków kościelnych została uszkodzona, zbezczeszczona, zamieniona na meczety lub zaatakowana w inny sposób. Islam w Turcji całkowicie miesza się z zaciekłym nacjonalizmem. Istnieje wysoki po-ziom nieufności wobec chrześcijan, zwłaszcza w głębi Turcji, co utrudnia kontakty publiczne i powo-duje równie wysoki opór społeczny W okresie sprawozdawczym ŚIP 2023 stało się powszechne, że szczególnie chrześcijańscy azylanci i uchodźcy, w tym konwertyci z islamu na chrześcijaństwo z Iranu, Afganistanu i Syrii, spotykają się z bardzo wysokim poziomem dyskryminacji i nadużyć.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Turcji.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Grudzień 2021: Graffiti z napisem „Allah 1” namalowano sprayem na drzwiach kościoła protes-tanckiego Kadıköy i dwóch innych kościołów w Stambule.
• Grudzień 2021: W Wigilię Bożego Narodzenia dawny kościół Hagia Sophia w Enezie, w pobliżu grani¬cy z Grecją, został zamieniony w meczet. Ceremonii otwarcia dokonał szef Dyrekcji ds. Religii, który podobną ceremonię przeprowadził również w 2020 roku, gdy kościół Hagia Sophia w Stambule został przekształcony w meczet.
• Zakaz wstępu: Rząd turecki nadal zakazywał niektórym chrześcijanom-emigrantom (ponownego) wjazdu do kraju, często z niejasnych powodów związanych z bezpieczeństwem. 
• Uchodźcy chrześcijańscy: Uchodźcy chrześcijańscy, w tym konwertyci z islamu na chrześcijaństwo, spotykali się z dużą ilością nadużyć i dyskryminacji, zarówno ze strony społeczeństwa, jak i władz. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo pozostają w niepewnych warunkach, bez statusu prawnego. Wielu z tych chrześcijan to Irańczycy, ale wśród innych narodowości są też konwertyci syryjscy, afgańscy i iraccy. 

Życie prywatne

Publiczne wyrażanie wiary innej niż muzułmańska może skutkować prześladowaniem. Eksponowanie symboli chrześcijańskich może wywołać wrogość i przemoc fizyczną. Tradycyjni chrześcijanie są społecznie i ekonomicznie wykluczeni z szerszego społeczeństwa tureckiego. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo mogą stracić pracę, spotkać się z prześladowaniem ze strony rodziny i przyjaciół lub otrzymywać pogróżki po tym, jak ich nowa wiara stanie się znana.

Życie rodzinne

Dzieci chrześcijańskich konwertytów są często prześladowane i zastraszane, ponieważ ich rodzina jest postrzegana jako zdradzająca wiarę i naród. Dzieci, których rodzice są ekspatriantami lub należą do jednej z historycznych wspólnot chrześcijańskich, są również postrzegane jako „wrogowie Turcji”, oraz jako część „chrześcijańskiego Zachodu”. Turecki program edukacyjny jest pod silnym wpływem tureckiego nacjonalizmu i przedstawia chrześcijaństwo jako obce i wrogie tureckiemu społeczeństwu. W kilku częściach kraju odrzucono wnioski dotyczące cmentarzy chrześcijańskich. Na tych terenach chrześcijanie mogą być pochowani zgodnie z obrzędami chrześcijańskimi jedynie w częściach zarezerwowanych dla wszystkich niemuzułmanów lub na najbliższym historycznie chrześcijańskim cmentarzu (czasem oddalonym o ponad 500 km).

Życie w społeczeństwie

Chrześcijanie nie mają dostępu do państwowego zatrudnienia i doświadczają dyskryminacji w za-trudnieniu prywatnym. Edukacja islamska jest obowiązkowa. Chociaż dzieci niemuzułmańskie mogą zrezygnować z zajęć, prawdopodobnie spotkają się z ostracyzmem i dyskryminacją ze strony nauczycieli i kolegów z klasy. Media są pod silnym wpływem nacjonalistycznych nacisków ze strony państwa i regularnie atakują mniejszości niemuzułmańskie. W gazetach i telewizji chrześcijanie są konsekwentnie wskazywani jako kozły ofiarne i dyskryminowani, co ma na celu zarówno stłumienie głosów chrześcijańskich, jak i zmuszenie bardziej tolerancyjnych Turków do milczenia.

Życie w państwie

Dla chrześcijan dostęp do zatrudnienia w sektorze publicznym oraz innych możliwości społecznych i eko¬nomicznych jest mocno ograniczony. Artykuł 301 tureckiego kodeksu karnego stanowi, że „Kto publicznie oczernia Naród Turecki, Republikę lub Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji, podlega karze więzienia”, co oznacza, że chrześcijanie muszą zachować szczególną ostrożność w publicznych wypowiedziach. 

Życie w kościele

Nowa wspólnota religijna nie może być zarejestrowana. Chociaż istnieje możliwość zarejestrowania się przez kościoły jako „stowarzyszenie”, jest to również trudny proces i niektóre wnioski zostały odrzucone. Zakazane jest również zakładanie fundacji, której celem jest wspieranie nowej wspólnoty religijnej. Uzyskanie pozwolenia na budowę, naprawę lub remont budynków kościelnych jest długim i trudnym procesem, który jest dodatkowo utrudniony przez antychrześcijańskie nastroje w biurokracji. Szkolenie liderów chrześcijańskich legalnie jest niemożliwe. Seminaria historycznych wspólnot chrześcijańskich zostały zamknięte w latach 70-tych i od tego czasu pozostają zamknięte, więc mogą odbywać się jedynie nieoficjalne szkolenia. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Turcja zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (International Covenant on Civil and Political Rights, ICCPR)
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, ICESCR)
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (Convention against Torture, CAT)
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimnation against Women, CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (Convention on the Rights of the Child, CRC)

Turcja nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając lub nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Nawróceni chrześcijanie są poddawani ostracyzmowi i spotykają się z opozycją ze strony rodziny, grozi im rozwód, utrata opieki nad dziećmi (ICCPR, art. 18)
2. Dzieci chrześcijańskie są prześladowane z powodu wiary rodziców (ICCPR, art. 18 oraz CRC, art. 14)
3. Kościoły są atakowane przez członków państwowej grupy zadaniowej (ICCPR, art. 18)
4. Chrześcijanie napotykają na ograniczenia w zatrudnieniu w sektorze publicznym i doświad-czają dyskryminacji w sektorze prywatnym (ICCPR, art. 25 i 26, oraz ICESCR, art. 6)
5. Chrześcijanie spotykają się z prześladowaniem i przemocą, jeśli mówią o swojej wierze lub angażują się w prozelityzm (ICCPR, art. 18 i 19)

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Zarówno turecki rząd, jak i społeczeństwo stają się coraz bardziej wrogie wobec religijnych grup mniejszościowych, takich jak Alewici i Żydzi, oraz mniejszości etnicznych, takich jak Jazydzi i Kurdo-wie. W listopadzie 2018 r. Sąd Apelacyjny orzekł, że rząd powinien pokrywać wydatki na energię elektryczną cemevisów (alewickich domów modlitwy), tak jak czyni to w przypadku meczetów. Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) wydał podobne orzeczenie w 2016 roku, które również zostało zignorowane przez rząd. 

Spis treści

10. Open Doors w Turcji

Open Doors wznosi modlitwę za wierzących w trudnych sytuacjach oraz ogólnie modlitwę za Turcję. 

Spis treści

11. Módl się za Turcję

• Módl się, za chrześcijan w Turcji, którzy żyją, pracują i oddają cześć w miejscu, gdzie nie są mile widziani. Módl się o rosnącą świadomość Bożej miłości i łaski.
• Módl się, o ochronę chrześcijan, którzy nawrócili się z islamu i o wskazanie im miejsc, gdzie mogą Go swobodnie czcić.
• Módl się, o wzmocnienie posługi Open Doors wśród wspólnot uchodźców w Turcji, szczególnie w zakresie wspierania irańskich chrześcijan. Módl się, aby służba przynosiła owoce i aby te wspólnoty prowadziły więcej ludzi do Jezusa.
• Módl się, aby rząd Turcji uznał, że tureccy chrześcijanie są częścią ich społeczeństwa.