Tunezja

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Dziennikarz, który dogłębnie zbadał sytuację tunezyjskich chrześcijan, stwierdził: „Tunezyjscy chrześcijanie spotykają się z dyskryminacją i są atakowani w sposób, który często nie jest widoczny dla szerszej opinii publicznej.  Ze względu na religię wielu z nich doświadcza dyskryminacji w zatrudnieniu, tracą rodziny, przyjaciół, a nawet narzeczonych; padają ofiarą przemocy słownej, psychicznej i fizycznej”.

Z tego powodu większość tunezyjskich konwertytów na chrześcijaństwo nie przyznaje się do konwersji i decyduje się na praktykowanie w ukryciu. Wrogość i presja, z jaką spotykają się ze strony społeczeństwa, sprawia, że chrześcijanie wolą nie rozmawiać z członkami rodziny oraz przyjaciółmi na tematy religijne. Chrześcijanie napotykają trudności w uczestniczeniu w praktykach religijnych ze względu na ryzyko,   jakie niesie ze sobą ewentualna identyfikacja przez służby bezpieczeństwa, które monitorują działalność wspólnot religijnych.

W kraju żyją również chrześcijanie z Afryki Subsaharyjskiej. Chrześcijanie ci nie mogą otwarcie prowadzić działalności misyjnej, ale ich głównym problemem są nadużycia na tle rasowym, które znacznie nasiliły się po komentarzach wygłoszonych przez prezydenta Saieda w lutym 2023 r. (VOA, 2 marca 2023 r.). Po jego uwagach wiele osób straciło pracę, a tysiące opuściło kraj. Ci, którzy pozostali, obawiają się przemocy w codziennym życiu. 

Spis treści

1. Tło

Z powodu wysokiego bezrobocia, złych warunków życia, korupcji i ogólnego braku wolności w 2011 r. wybuchła w kraju tak zwana rewolucja tunezyjska. Ówczesny prezydent został obalony, a w całym regionie rozpoczęła się Arabska Wiosna.  Jednak liczne rządy, które od tego czasu nastały w Tunezji (ponad 10 w niecałe 10 lat), nadal zmagały się z wyzwaniami gospodarczymi i niestabilnością polityczną. W lipcu 2021 r. władzę przejął prezydent Saied.  Referendum konstytucyjne w lipcu 2022 roku przekształciło Tunezję w republikę z niemal absolutną władzą prezydencką.

W 2023 r. Saied rozprawił się z opozycją. Do aresztu trafili opozycyjni przywódcy i przedstawicieli mediów (ReliefWeb, 24 lutego 2023 r.). Kluczowy moment nastąpił jednak w kwietniu 2023 r. wraz z aresztowaniem głównego lidera opozycji Rachida al-Ghannouchiego (Al Jazeera, 20 kwietnia 2023). Mimo że jego zatrzymaniu towarzyszyło powszechne potępienie, Rachid al-Ghannouchi otrzymał wyrok jednego roku pozbawienia wolności. (Le Monde, 15 maja 2023). Prezydent Saied spotkał się najsilniejszą jak dotąd międzynarodową krytyką po wygłoszeniu rasistowskiego przemówienia w lutym 2023 r., w którym oskarżył Afrykanów z Afryki Subsaharyjskiej o przybycie do kraju w celu sprowadzenia „przestępczości i przemocy” oraz spisku „mającego na celu zmianę struktury demograficznej Tunezji” (African Business, 6 marca 2023). Jego komentarze doprowadziły nie tylko do fali przemocy wobec stosunkowo niewielkiej społeczności migrantów z Afryki Subsaharyjskiej w kraju, ale także do ataków na Tunezyjczyków o korzeniach subsaharyjskich (Euronews, 14 marca 2023)

Zaskakujące jest to, że nowa konstytucja nie ustanawia islamu religią państwową, co jest niezwykłe w świecie islamskim. Artykuł 5 stwierdza jednak, że Tunezja „należy do islamskiej Ummah (wspólnoty)” i że państwo jest zobowiązane do „osiągnięcia celów islamu w zakresie ochrony dusz, pieniędzy, religii i wolności [ludzi]”.

Według World Christian Database 2021 99,5% Tunezyjczyków to muzułmanie. Chrześcijaństwo jest uważane przez rząd za obcą religię. Państwo nie uznaje także wspólnot kościelnych wśród rdzennych społeczności. Kościół rzymskokatolicki jest największym oficjalnie uznawanym wyznaniem wśród emigrujących chrześcijan w Tunezji. Rosyjski Kościół Prawosławny i Grecki Kościół Prawosławny, a także francuski Kościół Protestancki i Kościół Anglikański są również oficjalnie uznawane przez rząd. Wszystkie denominacje chrześcijańskie mają swoje kościoły w stolicy Tunezji Tunisie, które służą na ogół chrześcijańskim imigrantom przebywającym w kraju.

Tunezyjscy chrześcijanie wywodzący się ze środowisk muzułmańskich pozostają na marginesie społecznym i są inwigilowani przez służby bezpieczeństwa. We wrześniu 2017 r. Tunezja zniosła przepis, który zabraniał muzułmańskim kobietom poślubienia niemuzułmanów (BBC News, 15 września 2017). Dla konwertytów z islamu na chrześcijaństwo był to szczególnie ważny krok. Jednak brak akceptacji dla nowego prawa w konserwatywnym społeczeństwie uniemożliwia jego wdrożenie w praktyce (The New Arab, 8 sierpnia 2018 r.). Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo są wykluczani z dziedziczenia rodzinnego, a czasami odbierane im są prawa do opieki nad dziećmi.    

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo najbardziej obawiają się członków własnej rodziny i społeczeństwa, zwłaszcza na bardziej konserwatywnym południu kraju. Obszary miejskie, zwłaszcza stolica, Tunis, oferują konwertytom możliwość ucieczki od presji rodziny i życia w większej anonimowości. Brutalne ugrupowania islamistyczne są aktywne na południowych obszarach przygranicznych i często atakują chrześcijan.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijanie z zagranicy cieszą się stosunkową wolnością, choć publiczna ewangelizacja nie jest tolerowana.

Społeczności konwertytów

Prawa konwertytów z islamu łamane są przez członków ich rodziny.  Dobre jest jednak to, że mają oni na ogół dostęp do treści chrześcijańskich, zwłaszcza publikowanych w internecie.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo mogą zostać uwięzieni w domach przez swoje rodziny. Na poziomie politycznym  partie islamistyczne nadal mają duże wpływy.  Wydaje się, że celem prezydenta jest utrzymanie statusu Tunezji jako kraju islamskiego, z niewielkim poszanowaniem praw (religijnych) tunezyjskich chrześcijan.

Paranoja dyktatorska

Od kiedy prezydent Saied przejął władzę w lipcu 2021 r., nie wykazywał oznak chęci dzielenia się władzą z innymi instytucjami państwowymi. Nowa konstytucja znacznie osłabiła rolę parlamentu, dając jednocześnie niemal absolutną władzę prezydentowi. Chociaż nie jest jasne, jak wpłynie to życie na chrześcijan, prawa gwarantowane w ramach wolności wyznania i przekonań będą teraz bezpośrednio określane przez prezydenta. Saied jest znany z konserwatyzmu i wydaje się rządzić coraz bardziej autorytarnie, więc jest prawdopodobne, że jego celem jest utrzymanie kontroli nad społecznością chrześcijańską. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kobiety narażone są na molestowanie seksualne i przemoc domową. To, plus niska pozycja kobiet w społeczeństwie tunezyjskim w ogóle pokazują, jak duże są różnice miedzy kobietami i mężczyznami w Tunezji. Nierówność płci wykorzystywana jest jako instrument prześladowań religijnych. Konwertytki z islamu doświadczają największych prześladowań (zwłaszcza w tradycyjnej rodzinie). Są bite, wyrzucane z domu, gwałcone, zamykane w areszcie domowym.  Mężatki są narażone na rozwód i utratę opieki nad dziećmi, podczas gdy kobiety niezamężne mogą zostać zmuszone do małżeństwa. Głównym źródłem prześladowań jest najważniejszy mężczyzna w rodzinie, który może zakazać kobietom spotkań z innymi chrześcijanami i ograniczyć możliwość korzystania z chrześcijańskich publikacji, internetu, etc.

Formy wywierania al nacisku:

• Uprowadzenie;
• Brak dostępu do chrześcijańskich materiałów religijnych i obrzędów;
• Odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• Odebranie prawa własności/wydziedziczenie;
• Dyskryminacja w edukacji;
• Wymuszony rozwód;
• Wymuszone małżeństwo;
• Zmuszenie do opuszczenia domu – wypędzenie;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc seksualna;
• Przemoc słowna.

Mężczyźni

Nowonawróceni chrześcijanie są zdecydowanie najbardziej narażeni na prześladowania w Tunezji. Konwertyci są zastraszani, mogą stracić pracę, nie mogą brać udziału w spotkaniach kościoła, są bici i grozi im się śmiercią. Mogą też stracić wsparcie rodziny, ponieważ odchodząc od islamu, przynieśli rodzinie wstyd. Muzułmańskie żony, naciskane przez swoje rodziny, mogą zażądać rozwodu. Konwertyci tracą prawo do dziedziczenia, a nawet dostępu do majątku. Dotkliwość reakcji zależy od pozycji społecznej i politycznej mężczyzny. Prześladowania mężczyzny wpływają na los całych rodzin, które także cierpią z tego powodu.

Formy wywierania nacisku:

• Dyskryminacja w edukacji;
• Nękanie ekonomiczne poprzez dostęp do zatrudnienia/ Nękanie w biznesie i miejscu pracy;
• Zmuszenie do opuszczenia domu - wypędzenie;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wzrost o 2 punkty jest spowodowany wzrostem presji we wszystkich sferach życia z wyjątkiem życia w społeczeństwie oraz wzrostem wyniku przemocy z 6,5 punktu do 6,9.Doszło także do większej liczby ataków na kościoły i aresztowań niż w poprzednich okresach badawczych.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Tunezji.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Kilka kościołów domowych zostało splądrowanych i zaatakowanych przez członków lokalnej społeczności.
• Kilku tunezyjskich chrześcijan zostało publicznie aresztowanych, a następnie przesłuchanych przez policję w sprawie ich działalności; miało to miejsce głównie poza stolicą Tunisem. Chociaż żaden chrześcijanin nie został postawiony przed sądem, publiczne aresztowania mają paraliżujący efekt, stygmatyzując tunezyjskich chrześcijan zarówno w oczach ich rodzin, jak i członków lokalnej społeczności.
• Kilka tunezyjskich chrześcijanek, głównie młodych kobiet, zostało przymusowo przesiedlonych, odizolowanych oraz zmuszonych do zawarcia małżeństwa wbrew swojej woli. Przypadki te miały miejsce na obszarach wiejskich poza stolicą.
• Wielu tunezyjskich chrześcijan doświadczyło przemocy psychicznej lub fizycznej, a kilkoro z nich zostało wydalonych ze swoich społeczności i zmuszonych do zmiany miejsca zamieszkania, głównie przez członków rodziny. 

Życie prywatne

Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo doświadczają silnej presji ze strony swoich rodzin, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Grozi im ostracyzm, izolacja oraz bojkot ekonomiczny. Spotkania z innymi chrześcijanami i posiadanie materiałów chrześcijańskich jest bardzo niebezpieczne.

Życie rodzinne

Społeczeństwo tunezyjskie postrzega niemuzułmanów jako obcych i dyskryminuje ich, aby w ten sposób skłonić do asymilacji z szerszą, sunnicką kulturą tunezyjską. Niemuzułmanom nie wolno adoptować dzieci w Tunezji. Małżonkowie, którzy dokonali konwersji na chrześcijaństwo, mogą stracić prawo do opieki nad swoimi dziećmi i zostać zmuszeni do rozwodu. Dzieci konwertytów muszą uczęszczać na obowiązkowe lekcje islamu, doświadczają ostracyzmu społecznego, szykan, a nawet przemocy z powodu religii rodziców.

Życie w społeczeństwie

Konwertyci, zwłaszcza na obszarach wiejskich, doświadczają prześladowań i izolacji społecznej ze strony członków lokalnej społeczności. Wymuszone małżeństwa z muzułmanami są powszechnie stosowaną groźbą wobec młodych kobiet. Konwertyci mają kłopot z dostaniem się na studia, są dyskryminowani przy ubieganiu się o pracę, a muzułmanie bojkotują ich firmy. Dlatego tunezyjscy chrześcijanie, aby uniknąć dyskryminacji, szukają zatrudnienia w instytucjach zagranicznych. Inwigilacja jest powszechna, a policjanci regularnie przesłuchują tunezyjskich chrześcijan. Nawet rutynowy wniosek o nowy paszport może prowadzić do szczegółowego przesłuchania.

Życie w państwie

Prawo szariatu nie jest głównym źródłem prawodawstwa, jak w wielu innych krajach arabskich, ale islam nadal dominuje w życiu narodowym. Władze postrzegają niemuzułmanów jako outsiderów, niezasługujących na równy status.  Te nastroje są wspierane przez wrogo nastawione media, które szerzą dezinformację na temat chrześcijan i obwiniają ich o wszystko.

Życie w kościele

Tunezyjscy konwertyci nie mogą rejestrować swoich kościołów, a od czasu uzyskania przez Tunezję niepodległości w 1956 r. żaden nowy kościół nie został oficjalnie zarejestrowany. Zarejestrowane kościoły mogą swobodnie działać, ale wiąże się to z szeregiem codziennych trudności, zwłaszcza związanych z utrzymaniem nieruchomości, zatrudnianiem pracowników i uzyskaniem zgody na publikację i dystrybucję literatury chrześcijańskiej w języku arabskim. Choć sprzedaż Biblii nie jest zabroniona, w praktyce jest to bardzo trudne. Rozprowadzanie bezpłatnych materiałów chrześcijańskich jest postrzegane jako prozelityzm i jest zabronione. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Tunezja zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych  (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Tunezja nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Konwertyci są poddawani ostracyzmowi a członkowie rodziny przeciwni ich konwersji grożą im rozwodem i utratą prawa do opieki nad dziećmi (Art. 18 ICCPR).
2. Dzieci chrześcijańskie są prześladowane z powodu wiary rodziców (Art. 18 ICCPR i Art.14 CRC).
3. Chrześcijanie napotykają na ograniczenia w zatrudnieniu w sektorze publicznym i doświadczają dyskryminacji w sektorze prywatnym (Art. 25 i 26 ICCPR oraz Art. 6 ICESCR).
4. Chrześcijanie spotykają się z prześladowaniem i przemocą, jeśli otwarcie wypowiadają się na tematy religijne lub angażują się w prozelityzm (Art. 18 i 19 ICCPR). 

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Bahaici nie są oficjalnie uznawani i nie mogą posiadać własnych miejsc kultu. Jednak w ostatnim czasie prowadzili konstruktywny dialog z przedstawicielami rządu. Grupy żydowskie wykonują praktyki religijne bez przeszkód, a rząd zapewnia bezpieczeństwo synagogom i częściowo dotuje koszty renowacji i konserwacji. Niestety w maju 2023 r. funkcjonariusz służb bezpieczeństwa otworzył ogień podczas żydowskiego święta na popularnej turystycznej wyspie Dżerba, zabijając pięć osób – dwóch żydowskich pielgrzymów i trzech żołnierzy (France 24, 12 maja 2023). Rząd zbagatelizował powagę i antysemicki charakter ataku, starając się zminimalizować wszelkie szkody ze względu na odradzający się sektor turystyczny (Al-Jazeera, 21 maja 2023).

Podział na sunnitów i szyitów przebiega w Tunezji stosunkowo spokojnie, choć szyiccy muzułmanie mogą doświadczać dyskryminacji, a w przeszłości osoby publiczne wypowiadały się przeciwko islamowi szyickiemu.

„Ateiści z rodzin muzułmańskich zgłaszali, że byli poddawani presji rodzinnej i społecznej, aby powrócić do islamu lub nie przyznawać się do ateizmu, w tym na przykład poszcząc podczas ramadanu i powstrzymując się od krytykowania islamu” (Humanist International, 28 października 2020).

Spis treści

10. Open Doors w Tunezji

Open Doors zapewnia wsparcie modlitewne prześladowanym chrześcijanom w Tunezja.

Spis treści

11. Módl się za Tunezję

• Módl się, za chrześcijan w Tunezji, którzy przeszli z islamu na chrześcijaństwo. Módl się szczególnie za kobiety, które obawiają się przemocy domowej lub muszą wejść w przymusowe małżeństwo z muzułmaninem, ponieważ wybrały drogę za Jezusem. Proś Boga, aby ich zachował, chronił i zachęcał, nawet jeśli mogą żyć swoją wiarą tylko w ukryciu.
• Módl się, aby Bóg dał władzom miękkie serce i aby pracowały one dla dobra ludzi, w tym mniejszości religijnych.
• Módl się, aby lokalni partnerzy Open Doors w Tunezji byli zachęcani i wzmacniani.