Bhutan

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Z założenia wszyscy obywatele Bhutanu powinni być buddystami. Konwertyci na chrześcijaństwo traktowani są z podejrzliwością przez rodzinę i członków lokalnej społeczności, którzy starają się nakłonić ich do zmiany religii. Oprócz konwertytów na chrześcijaństwo w Bhutanie mieszkają chrześcijanie z mniejszości nepalskiej. Oficjalnie żaden Kościół nie jest uznany przez państwo, co oznacza, że chrześcijanie sprawują kult nielegalnie. Ponadto w codziennym życiu wszyscy obywatele potrzebują dokumentu zwanego „zaświadczeniem o braku zastrzeżeń” (NOC), który jest wydawany przez władze wioski w celu potwierdzenia, że dana osoba jest dobrym obywatelem i nie sprawia władzom kłopotów. Certyfikat ten jest wymagany przy składaniu wniosków kredytowych, rejestracji nieruchomości, ubieganiu się o pracę i odnawianiu dowodu osobistego. Dla chrześcijan, którzy nie posiadają obywatelstwa Bhutanu, uzyskanie NOC jest niemożliwe. Czasami grozi się chrześcijanom usunięciem z rejestrów spisu powszechnego, ponieważ formularz spisowy wymaga od obywateli podania wyznania. Chrześcijanie poddawani są ostracyzmowi i wyśmiewani w mediach społecznościowych. 

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Bhutan jest jednym z niewielu krajów, w którym zmiana sposobu sprawowania rządów została wprowadzona odgórnie, a nie oddolnie, wraz z utworzeniem przez króla monarchii konstytucyjnej w 1998 roku. Król jest młody, popularny i uważany za strażnika buddyzmu. Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie narodowym z 1992 roku wystąpienie przeciwko królowi, narodowi lub państwu jest zdradą, a każdy winny może zostać uwięziony.

Konstytucja stanowi, że buddyzm mahajana jest chroniony jako „duchowe dziedzictwo” narodu, a wszystkie instytucje religijne mają konstytucyjny obowiązek promowania tego dziedzictwa. W maju 2011 roku rząd wprowadził klauzulę antykonwersyjną do Kodeksu karnego w celu wypełnienia art. 7 ust. 4 Konstytucji Królestwa Bhutanu, który stanowi, że: „Obywatel Bhutanu ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Żadna osoba nie może być zmuszana do przynależności do innego wyznania za pomocą przymusu lub nakłaniania”. Warto zauważyć, że pojęcia „przymus” i „nakłanianie” nie są jasno zdefiniowane; daje to władzom oraz przywódcom etnicznym i religijnym możliwość wywierania presji na konwertytów. Paragraf 463 (A) ustawy (nowelizacji) Kodeksu karnego Bhutanu z 2011 roku stanowi: „Oskarżony jest winny przestępstwa zmuszania innych do przynależności do innego wyznania, jeśli oskarżony zastosował przymus lub inną formę nakłaniania, aby spowodować konwersję z jednej religii lub wyznania na inne”. Paragraf 463 (B) dodaje: „Przestępstwo zmuszania innych do przynależności do innego wyznania stanowi wykroczenie”, za które grozi kara do trzech lat więzienia.

Po tym, jak w 2019 roku rząd ogłosił, że rejestracja organizacji religijnej nie jest warunkiem niezbędnym do organizowania spotkań wspólnot, chrześcijanie mieli nadzieję na większą swobodę, ale do tej pory nie dało się odczuć żadnych zmian. Może się jednak okazać, że władze celowo pozostawiają tę kwestię otwartą, ponieważ nie chcą wzbudzać niepożądanej niechęci opinii publicznej w czasie, gdy rząd ma tak wiele innych wyzwań, na których musi się skupić. Mniejszości mogą głosować i kandydować w wyborach, ale społeczeństwo i rząd nie przywiązują większej uwagi do ich stanowiska. Wciąż istnieje wiele do zrobienia, aby prawa obywatelskie i polityczne były w pełni realizowane i szanowane.

Bhutan to bardzo mały kraj, graniczący z dwoma najludniejszymi państwami świata – Chinami i Indiami. Tradycyjnie więzi z Indiami zawsze były silniejsze, natomiast stosunki z Chinami wymagają od rządzących wiele dyplomatycznej mądrości. Bhutan jest jedynym krajem graniczącym z Chinami, z którym Pekin nie utrzymuje formalnych stosunków dyplomatycznych ze względu na znaczące wpływy Indii. W ostatnich latach Chiny coraz częściej zgłaszają roszczenia do części terytorium Bhutanu (Jamestown Foundation, 2 lutego 2024).

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

W kraju nie ma punktów zapalnych, gdzie dochodzi do większej liczby przypadków naruszenia wolności religijnej obywateli.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

W kraju przebywa bardzo niewielu zagranicznych chrześcijan i nie mogą być członkami kościołów domowych.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Niewielka liczba rzymskich katolików jest tolerowana, ale Kościół rzymskokatolicki nie jest oficjalnie zarejestrowany i jest przedmiotem dyskryminacji.

Społeczności konwertytów

Konwertyci ze środowisk buddyjskich, hinduistycznych oraz etnicznych spotykają się z dyskryminacją, jak również z silną presją ze strony rodziny i członków lokalnej społeczności, aby powrócić do buddyzmu, hinduizmu lub tradycyjnej wiary Bön.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Do tej kategorii należą wspólnoty ewangelikalne i zielonoświątkowe. Znajdują się one pod ścisłą kontrolą państwa; od czasu do czasu zdarzają się naloty na ich spotkania i aresztowania.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Nacjonalizm religijny – buddyjski

Choć oficjalne Bhutan jest państwem świeckim, to duchowym dziedzictwem kraju jest buddyzm mahajana. Zgodnie z konstytucją „Obowiązkiem wszystkich instytucji i osobistości religijnych jest promowanie duchowego dziedzictwa kraju”. Żadna wspólnota chrześcijańska nie otrzymała pozwolenia na budowę własnego obiektu sakralnego. Szczególnie na obszarach wiejskich buddyjscy mnisi sprzeciwiają się obecności chrześcijan, nakłaniając ich do rekonwersji. Urzędnicy zwykle stają po stronie mnichów (mnisi często zatrudniani są przez państwo) i wykorzystują wszystkie dostępne im środki, aby nie dopuścić do zmian w buddyjskiej tkance społecznej. Społeczeństwo Bhutanu charakteryzuje się silnymi więziami społecznymi, a każde odstępstwo od normy, które burzy harmonię, wywołuje sprzeciw rodziny i najbliższego otoczenia.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Chociaż w tradycyjnym matriarchalnym społeczeństwie Bhutanu nierówność płci historycznie faworyzowała kobiety, ograniczona reprezentacja polityczna i wysoki odsetek małżeństw dzieci tworzą środowisko pełne sprzeczności, gdzie presja rodziny na kobiety jest bardzo silna. Kobiety, które dokonują konwersji z buddyzmu na chrześcijaństwo, są najbardziej narażone na prześladowania, zazwyczaj poprzez pozbawienie praw rodzicielskich lub wymuszony rozwód. Chrześcijanki w związkach małżeńskich z niechrześcijanami są nakłaniane do trwania w związku, nawet jeśli są ofiarami przemocy domowej. Kobiety niezamężne są zmuszane do zawarcia małżeństwa, tracą prawo do dziedziczenia lub są wypędzane z domów rodzinnych.

Formy wywierania nacisku:

• wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo.

Mężczyźni

Tradycyjne matriarchalne normy oznaczają, że dziedziczenie i prawo do ziemi przekazywane są zazwyczaj w linii żeńskiej, choć nie jest to unormowane prawnie. Konwertyci mogą zostać wydziedziczeni, są wypędzani z domów i tracą prawo do spadku. Grupy rówieśnicze i lokalna społeczność odsuwają się od nich, co potęguje ich poczucie izolacji. Mężczyźni doświadczają również dyskryminacji w miejscu pracy. Kiedy tracą pracę lub możliwość uprawiania ziemi, cierpi na tym ich rodzina, ponieważ to oni są zazwyczaj głównymi żywicielami.

Formy wywierania nacisku:

• wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;
• nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

W okresie badawczym ŚIP 2025 ogólny wynik Bhutanu wzrósł o 1 pkt i wynosi obecnie 69 pkt. Jednak wynik dotyczący przemocy pozostał taki sam jak w ŚIP 2024, a średnia presja wzrosła tylko o 0,2 pkt, więc sytuacja chrześcijan nie zmieniła się znacząco. Presja utrzymuje się na ekstremalnie wysokim poziomie w obszarach życia w państwie i Kościele oraz bardzo wysokim poziomie we wszystkich innych sferach życia, co wskazuje, że mniejszość chrześcijańska jest nadal spychana na margines życia codziennego i nie jest oficjalnie uznawana. Konwertyci nie są uznawani w społeczeństwie i dlatego często są odrzucani przez współobywateli, a władze odmawiają im wydania oficjalnych dokumentów. Dzieci chrześcijan często doświadczają dyskryminacji w szkole.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Bhutanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie badawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Życie prywatne

Konwersja na chrześcijaństwo spotyka się ze sprzeciwem rodziny, lokalnej społeczności, autorytetów religijnych i władz; nawet rozdawanie chrześcijańskich ulotek może skończyć się aresztowaniem. Paragraf 463 (A) krajowego Kodeksu karnego stanowi, że konwersja pod „przymusem” lub pod wpływem „innych środków nakłaniania” jest przestępstwem karalnym. Kodeks nie definiuje pojęć „przymusu” i „nakłaniania”, co pozwala przedstawicielom władz i przywódcom religijnym na wykorzystywanie ich jako przepisów antykonwersyjnych. Konwertyci zazwyczaj nie ujawniają swoich przekonań religijnych publicznie i spotykają się w tajemnicy. Chrześcijanie, a nawet kościoły, unikają publicznego eksponowania symboli religijnych, ponieważ może to wywołać negatywną reakcję ze strony nacjonalistów i radykalnych buddystów.

Życie rodzinne

Dzieci chrześcijan są dyskryminowane w szkołach przez nauczycieli i kolegów z klasy. Obowiązkowo biorą udział w lekcjach buddyzmu i obrzędach religijnych oraz modlitwach, w tym w pokłonach przed świątyniami. Członkowie rodziny, lokalnej społeczności i władze uniemożliwiają przeprowadzenie chrześcijańskich pogrzebów. Ze względu na silny sprzeciw buddystów zmarli chrześcijanie często są chowani w sąsiednich Indiach. Chrzty są postrzegane jako ostateczny dowód na „nakłonienie” do konwersji i dlatego są przeprowadzane w tajemnicy.

Życie w społeczeństwie

Szczególnie na obszarach wiejskich oczekuje się od chrześcijan uczestniczenia w tradycyjnych obrzędach buddyjskich, a unikanie ich prowadzi do prześladowań. Chrześcijanie są inwigilowani (np. poprzez podsłuch telefoniczny i śledzenie mediów społecznościowych) przez członków lokalnej społeczności, a ich zachowanie zgłaszane jest odpowiednim władzom. Chrześcijanie oskarżeni na podstawie prawa antykonwersyjnego są wzywani na posterunek policji i przesłuchiwani. Chrześcijanie są pomijani przy zatrudnieniu lub podczas przyznawania dotacji w ramach programów rządowych, mogą też stracić pracę, kiedy ich pracodawca dowie się o ich przynależności religijnej. To dlatego chrześcijanie wolą nie ujawniać swojej religii.

Życie w państwie

Konstytucja chroni buddyzm mahajany jako „duchowe dziedzictwo” narodu. Chociaż Konstytucja wspomina o prawie do wolności religii lub przekonań, paragraf 463 (A) Kodeksu karnego stanowi, że: „Oskarżony jest winny przestępstwa zmuszania innych do przynależności do innego wyznania, jeśli oskarżony zastosował przymus lub inną formę nakłaniania, aby spowodować konwersję z jednej religii lub wyznania na inne”. Grozi za to kara do trzech lat pozbawienia wolności. Komisja ds. Organizacji Religijnych (CRO), organ państwowy zajmujący się rejestracją organizacji religijnych, nie uznała jeszcze żadnej chrześcijańskiej organizacji społeczeństwa obywatelskiego ani partii politycznej. Dopuszczalne są jedynie spotkania religijne zgodne z „kulturą bhutańską”.

Życie w Kościele

Zarejestrowanie Kościoła pozostaje największym problemem wspólnot, ponieważ bez uzyskania formalnej zgody na prowadzenie działalności Kościoły działają nielegalnie. Chociaż władze na szczeblu krajowym twierdzą, że chrześcijanie mogą się gromadzić, spotkania są zakłócane przez mieszkańców wsi lub ich legalność jest kwestionowana na poziomie lokalnym. Grupy chrześcijańskie, które starają się o rejestrację w Komisji Organizacji Religijnych (CRO), nie otrzymują odpowiedzi. W Bhutanie nie wolno wydawać Biblii ani innych materiałów chrześcijańskich, a ich import jest zakazany, chyba że są one przywożone w małych ilościach, wyłącznie na użytek prywatny.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Bhutan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
2. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Bhutan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Dzieci chrześcijańskie są zmuszane do uczestniczenia w buddyjskich lekcjach religii oraz w obrzędach i świętach religijnych, które nie są zgodne z ich przekonaniami religijnymi (Art. CRC);
• Chrześcijańskie konwertytki narażone są na wymuszone małżeństwa z muzułmanami (Art. 23 ICCPR; Art. 16 CEDAW). 

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Według raportu Departamentu Stanu USA (IRFR 2023 Bhutan): „Niektóre grupy religijne informowały, że obchody świąt państwowych obejmowały obowiązkowe buddyjskie obrzędy modlitewne”.

Dni wolne od pracy przypadały na ważne buddyjskie i hinduistyczne święta religijne. Żadne święto chrześcijańskie nie zostało uznane za święto państwowe.

Żyjący w Bhutanie, ale pochodzący z Nepalu Lhotshampas są w większości hinduistyczną grupą, zamieszkującą głównie południowe niziny kraju. Szacuje się, że stanowią oni 33% ludności Bhutanu. W ostatnich dziesięcioleciach byli ofiarami poważnej dyskryminacji i prześladowań ze strony państwa, ale nie tylko ze strony samego Bhutanu, ale także Nepalu (World Atlas, ostatni dostęp 20 lipca 2023).

Spis treści

11. Open Doors w Bhutanie

Lokalni partnerzy Open Doors zapewniają pomoc prześladowanym wierzącym w Bhutanie w sytuacjach kryzysowych. Wzmacniamy prześladowany Kościół w Bhutanie przede wszystkim poprzez modlitwę i pomoc w nagłych przypadkach.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.

• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).

• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.