Libia

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Brak jednego rządu centralnego, który mógłby narzucić prawo i porządek, oznacza brak poczucia bezpieczeństwa dla chrześcijan. Poziom przemocy wobec chrześcijan w Libii jest obecnie klasyfikowany jako „bardzo wysoki”. Libijscy chrześcijanie ze środowisk muzułmańskich są poddawani silnym naciskom przez członków rodziny i lokalnej społeczności, aby wyrzekli się swojej wiary. Większość chrześcijan praktykuje swoją wiarę w tajemnicy. Chrześcijanie przybywający z innych części kontynentu afrykańskiego padają ofiarą ataków ekstremistów islamskich i zorganizowanych grup przestępczych, które stosują przemoc w postaci gróźb, porwań, a czasami także morderstw.

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Od momentu obalenia Muammara Kaddafiego w 2011 roku Libia została podzielona między kilka rywalizujących ze sobą grup i pogrążyła się w bezprawiu. Uznawany przez ONZ, wspierany przez grupy islamistyczne, kontrolujący północno-zachodnią część kraju rząd w Trypolisie walczy z konkurencyjnym rządem na wschodzie kraju wspieranym przez feldmarszałka Chalifę Haftara. Obie frakcje są wspierane przez zagranicznych sponsorów dążących do uzyskania wpływów w kraju.

Praktycznie wszyscy muzułmanie wyznają islam sunnicki. Pośród mniejszości etnicznej Amazigh (Berberowie) można spotkać muzułmanów Ibadi. Wśród migrantów z Afryki Subsaharyjskiej i Egiptu jest znaczna liczba chrześcijan. Liczba libijskich chrześcijan nawróconych z islamu jest bardzo mała. Chrześcijanie poddawani są presji ze strony krewnych, członków lokalnej społeczności i władz, aby wyrzec się wiary w Chrystusa.

Przed upadkiem Kaddafiego w 2011 roku w Libii mieszkało i pracowało wielu koptyjskich chrześcijan z Egiptu. Jednak od czasu obalenia Kadafiego większość z zagranicznych chrześcijan powróciła do swoich krajów, zwłaszcza po ścięciu 21 koptyjskich chrześcijan w lutym 2015 roku, a następnie zamordowaniu 30 etiopskich chrześcijan w kwietniu 2015 roku przez terrorystów tzw. Państwa Islamskiego (IS).

Zarówno tymczasowa Deklaracja Konstytucyjna (2011), jak i projekt konstytucji z 2017 roku uznają islam za religię państwową, a prawo szariatu za główne źródło prawodawstwa. Istnieje wysokie ryzyko napaści fizycznej, w tym uprowadzeń, tortur, bezprawnych zabójstw oraz napaści seksualnych i gwałtów. Chrześcijańscy migranci i uchodźcy w Libii spotykają się również z dyskryminacją ze strony swoich pracodawców, grup przestępczych i współwięźniów w ośrodkach zatrzymań dla imigrantów.

Pomimo ogromnego ryzyka do Libii stale napływają migranci z Afryki Subsaharyjskiej, pośród których jest wielu chrześcijan. Ich celem i marzeniem jest przedostanie się do Europy. Niektórym z nich udaje się kupić miejsce na jednej z przepełnionych łodzi, ale wielu innych utknęło w Libii na stałe i tu, w społeczeństwie, które zmaga się z wieloma trudnościami, muszą budować swoje życie. Departament Stanu USA w swoim raporcie IRFR za rok 2023 pisze: „Uzbrojone grupy zapewniały bezpieczeństwo i administrowały niektórymi ośrodkami zatrzymań dla migrantów i uchodźców w kraju, gdzie według wielu międzynarodowych organizacji praw człowieka chrześcijanie twierdzili, że byli narażeni na większe ryzyko napaści fizycznej, w tym napaści seksualnej i gwałtu, niż inni migranci i uchodźcy”. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Chrześcijanom w całym kraju grozi niebezpieczeństwo, ale szczególnie narażeni na nie są na obszarach, na których działają radykalne grupy islamistów. Dotyczy to przede wszystkim regionu w okolicy miasta Sirte. Radykalne grupy islamistyczne są także aktywne w miastach takich jak Benghazi (na wschodzie) i w stolicy kraju Trypolisie (na zachodzie).

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijańscy pracownicy migrujący (większość z nich pochodzi z Afryki Subsaharyjskiej i Egiptu) mogą spotykać się w nielicznych kościołach na zachodzie kraju. Wielu z nich jednak w obawie przed prześladowaniami woli trzymać się od nich z daleka. Grożą im porwania i inne formy przemocy. Rodzimym Libijczykom pod żadnym pozorem nie wolno uczęszczać do tych kościołów. Chrześcijanie z Afryki Subsaharyjskiej są podwójnie narażeni na prześladowania i dyskryminację ze względu na rasę i religię.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Społeczności konwertytów

Nieliczna grupa rodzimych chrześcijan utrzymuje swoją wiarę w tajemnicy. Libijczycy nie mogą uczestniczyć w nabożeństwach w oficjalnie zarejestrowanych kościołach. Wraz z pojawieniem się chrześcijańskich programów w telewizji satelitarnej i chrześcijańskich stron internetowych w języku arabskim wzrosło zainteresowanie chrześcijaństwem. Szczególnie przyczyniła się ku temu fala publicznych aresztowań konwertytów na chrześcijaństwo – wcześniej wielu Libijczyków nie miało świadomości istnienia rodzimych chrześcijan.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Kultura Libii jest silnie zakorzeniona w islamie, dlatego konwertyci na chrześcijaństwo mierzą się z ogromną presją ze strony rodziny i współobywateli. Po upadku Kaddafiego różne radykalne grupy islamskie zyskały wpływy i kontrolę w społeczeństwie. Na poziomie lokalnym imamowie oraz szejkowie są znani z podżegania do nienawiści wobec chrześcijan, zwłaszcza migrantów i konwertytów. Radykalni politycy i uczeni islamscy wyznający madkhalizm wywierają wpływ na społeczeństwo jako ogół zarówno poprzez telewizję, jak i Internet. W całym kraju obowiązuje prawo szariatu. Połączenie tych czynników spowodowało w ostatnich latach gwałtowny wzrost przemocy wobec chrześcijan.

Ucisk klanowy

Plemienne społeczeństwo Libii cechuje konserwatyzm. Przejście z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegane nie tylko jako zdrada islamu, ale także rodziny i plemienia. Migranci z krajów subsaharyjskich są dyskryminowani ze względu na pochodzenie etniczne i kolor skóry.

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Wszechobecną korupcję pogłębia brak zasad prawnych i bezkarność. To źródło prześladowań łączy się z islamskim ekstremizmem, ponieważ niektóre islamskie grupy współpracują ze zorganizowanymi grupami przestępczymi i angażują się w handel ludźmi i inne formy działalności przestępczej. Grupy te są znane z gwałtów, brania zakładników i handlu niewolnikami.  

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kobiety zajmują niższą pozycję w rodzinie niż mężczyźni, co wynika z norm plemiennych zgodnych z prawem szariatu. W przypadku podejrzenia o zainteresowanie chrześcijaństwem kobiecie grożą areszt domowy, przemoc seksualna, przymusowe małżeństwo, a nawet śmierć. Kobiety, które doświadczają przemocy seksualnej ze względu na wiarę – jest to forma kary – napotykają społeczne i kulturowe przeszkody w ściganiu sprawców gwałtu. Chrześcijanki migrujące przez Libię są również narażone na uprowadzenie i handel ludźmi, zwłaszcza gdy są oddzielone od męskich towarzyszy, jak np. w ośrodkach przetrzymywania migrantów.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;

• brak dostępu do chrześcijańskich materiałów religijnych i liturgii;

• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;

• narzucenie reguł ubioru;

• wymuszony rozwód;

• wymuszone małżeństwo;

• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);

• handel ludźmi;

• śmierć;

• przemoc psychiczna;

• przemoc seksualna.

Mężczyźni

W kontekście kraju ogarniętego konfliktami ryzyko przemocy fizycznej w przypadku mężczyzn jest bardzo wysokie. Mężczyźni narażeni są na utratę pracy, przemoc fizyczną i psychiczną oraz eksmisję z domu rodzinnego. Libijscy mężczyźni i chłopcy są coraz częściej zmuszani do walki w oddziałach milicji, przez co wielu z nich ucieka z rodzinnych miast, aby uniknąć takiego losu. Praca przymusowa i niewolnictwo są powszechne wśród subsaharyjskich emigrantów w Libii, w tym także chrześcijan. Dodatkowo grozi im porwanie dla okupu.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy;
• przymusowe opuszczenia domu – wypędzenie;
• uwięzienie;
• pobór do wojska/milicji/służba wbrew sumieniu;
• handel ludźmi;
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik w ŚIP 2025 nie zmienił się w porównaniu z ŚIP 2024. Wstrząs wywołany poważnym incydentem z marca 2023 roku, kiedy doszło do aresztowania libijskich i zagranicznych chrześcijan, na nowo przypomniały chrześcijanom o konieczności zachowania szczególnej ostrożności. Wyniki we wszystkich obszarach życia utrzymuje się na ekstremalnie wysokim poziomie. Chociaż sytuacja w kraju ustabilizowała się do pewnego stopnia i w okresie sprawozdawczym ŚIP 2025 odnotowano mniej bezpośrednich konfliktów pomiędzy skonfliktowanymi frakcjami, niebezpieczeństwo dla chrześcijan, w tym społeczności ekspatów, jest nadal bardzo wysokie. 

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Libii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, poniższe liczby należy rozumieć jako wartości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb 10 000*, 100 000* oraz 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• We wrześniu 2022 roku chrześcijański konwertyta nawrócony z islamu został skazany na śmierć (MEC, 12 września 2022). Mężczyzna pozostaje w więzieniu, a jego sprawa czeka na rozstrzygnięcie w Sądzie Najwyższym.
• Zaatakowano i zniszczono lub uszkodzono kilka budynków kościelnych i innych miejsc kultu chrześcijańskiego, należących głównie do chrześcijan z Afryki Subsaharyjskiej. Kościół Union Church w Trypolisie otrzymał sądowy nakaz opuszczenia budynku, z którego korzystał przez ponad pięćdziesiąt lat. (Union Church w Trypolisie jest jednym z pięciu wyznań chrześcijańskich uznawanych przez władze). W 1970 roku kościół wydzierżawił ziemię w Trypolisie i na niej postawił swojej budynki. Umowa dzierżawy została prawnie rozwiązana.

Życie prywatne

O ile prozelityzm nie jest wyraźnie zakazany, o tyle „podżeganie do podziałów” i „obraza islamu” są, co skutecznie powstrzymuje libijskich chrześcijan od rozmów z krewnymi i znajomymi na tematy religijne. Rozmowa o wierze chrześcijanina z muzułmaninem może zostać uznana za akt ewangelizacji.

Życie rodzinne

Edukacja religijna opiera się na zasadach islamu. Wielu chrześcijańskich emigrantów opuściło kraj, a główną grupę chrześcijan stanowią obecnie migranci z Afryki Subsaharyjskiej i pewna grupa egipskich koptów. Ich dzieci, jeśli chodzą do szkoły, muszą uczęszczać na lekcje islamu i są narażone na nękanie.

Życie w społeczeństwie

Większość Libijczyków to Arabowie lub Berberowie. Libijscy konwertyci z islamu na chrześcijaństwo spotykają się z niezwykle wysokim poziomem presji ze strony członków lokalnej społeczności, aby wyrzekli się swojej wiary (oprócz presji ze strony rodziny i władz). Wielu chrześcijan w Libii to emigranci z krajów subsaharyjskich poszukujący lepszych możliwości ekonomicznych. Spotykają się z dyskryminacją zarówno ze względu na religię, jak i pochodzenie etniczne.

Życie w państwie

Konwertyci mogą być bezkarnie krzywdzeni, a nawet zostać zabici, jeśli ataki są dokonywane przez członków rodziny. Jest to uważane za sprawę honoru rodziny. Pozostałe grupy chrześcijan mogą być bezkarnie zabijane zarówno przez radykalne grupy, jak i urzędników państwowych. Niebezpieczeństwo grozi zwłaszcza chrześcijanom z Afryki Subsaharyjskiej. Chrześcijanie z zagranicy muszą uważać na swoje wypowiedzi, aby w żaden sposób nie zostały one zinterpretowane jako krytyka rządu. Nawet nieliczne zarejestrowane budynki kościelne starają się nie umieszczać symboli religijnych na zewnątrz, ponieważ publiczne eksponowanie symboli chrześcijańskich jest uważane za pośrednią formę prozelityzmu. Może to pociągnąć za sobą poważne kary ze strony władz, a nawet przemoc ze strony obywateli.

Życie w Kościele

W zależności od regionu, migranci mogą gromadzić się w kościołach, ale wiąże się to z wysokim ryzykiem. Przywożenie do kraju literatury chrześcijańskiej i Biblii w języku arabskim jest surowo zabronione. Prozelityzm oraz działalność misyjna wśród muzułmanów są oficjalnie zabronione.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Libia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Libia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan: 

• Grupy ekstremistyczne atakują i zabijają chrześcijan (Art. 6 ICCPR);
• Chrześcijanie są nękani i prześladowani za noszenie symboli religijnych (Art. 18 ICCPR);
• Chrześcijańscy konwertyci są torturowani i poddawani naciskom, by odwołali swoją konwersję na chrześcijaństwo (Art 7 i 18 ICCPR);
• Chrześcijanie są zatrzymywani i przetrzymywani w więzieniach pod zarzutem bluźnierstwa za udostępnianie materiałów chrześcijańskich w sieci (Art 18 i 19 ICCPR).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Muzułmanie Ibadi i Sufi w Libii, którzy nie należą do sunnickich tradycji islamskich, spotykają się z przemocą w postaci brutalnych ataków ze strony grup bojowników sunnickich. Dotyka ich również ogólna dyskryminacja ze strony społeczeństwa. Ponadto ogromne niebezpieczeństwo grozi ateistom oraz osobom, które otwarcie kwestionują doktrynę islamu sunnickiego.

Spis treści

11. Open Doors w Libii

We współpracy z lokalnymi partnerami i kościołami Open Doors wspiera Kościół w Północnej Afryce poprzez następujące działania:

• szkolenie liderów i mentoring;
• szkolenie w zakresie uczniostwa, wspieranie inicjatyw teologicznych, oferowanie szkoleń w zakresie gotowości na prześladowania oraz dystrybucja Biblii i literatury chrześcijańskiej. Szkolenia w zakresie doradztwa dla kobiet, które doświadczyły traumy, pomoc prawna dla prześladowanych chrześcijan i praktyczne formy wsparcia;
• inicjatywy zapewniające środki do życia poprzez mikropożyczki na rozpoczęcie prowadzenia małych firm, szkolenia zawodowe, w razie potrzeby wspieramy pomoc medyczną lub oferujemy artykuły pierwszej potrzeby;
• zachęcamy wszystkim wierzących do modlitwy za Kościół w Libii.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju opracowane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.