Kuba

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2021 – 30.08.2022

Od 1959 r. Kubą rządzi Komunistyczna Partia Kuby, która stara się kontrolować życie społeczne i Kościół zgodnie z totalitarną ideologią komunistyczną. Rząd ostro reaguje na głosy opozycji i demonstrantów. Kiedy przywódcy kościelni lub działacze chrześcijańscy krytykują reżim, grozi im areszt, padają ofiarą kampanii oszczerstw, ogranicza im się możliwość podróżowania, skazywani są kary więzienia lub inne formy nękania przez aparat państwowy (zazwyczaj poprzez tzw. akty potępienia, które mogą obejmować także przemoc fizyczną). Również w celu kontroli i ograniczenia wpływów Kościoła zwykle odmawia się rejestracji nowych wspólnot, co zmusza wiele kościołów do nielegalnej działalności. Konsekwencją są kary, takie jak całkowita odmowa rejestracji, grzywny, konfiskata mienia, niszczenie i zamykanie kościołów (w tym kościołów domowych). Rząd stara się również ograniczyć chrześcijańskie nauczanie broniące biblijnego modelu małżeństwa i rodziny oraz represjonuje tych, którzy sprzeciwiają się jego ideologii.

Profil kraju w PDF

Poniższy profil kraju jest przetłumaczonym fragmentem z Country Dossier World Watch Research, działu badawczego Open Doors. Kompletne lub skrócone dossier w języku angielskim można pobrać tutaj.

  Profil kraju w PDF

  Skrócony profil w PDF

Spis treści

1. Tło

W 2019 roku Zgromadzenie Narodowe jednogłośnie wybrało Miguela Díaza Canela na przewodniczącego Rady Państwa i Rady Ministrów. Stanowisko to uczyniło go politycznym przywódcą wyspy i reprezentantem państwa, kończąc tym samym sześć dekad rządów rodziny Castro. W 2019 roku Kuba przyjęła nową konstytucję, która zmieniła kilka istotnych elementów (takich jak forma rządu i przywrócenie urzędów prezydenta i wiceprezydenta Republiki), ale zachowała jednopartyjny system socjalistyczny. Ponadto, w październiku 2019 roku, po 43-letniej przerwie przywrócono w państwie stanowisko premiera,  na które w grudniu 2019 roku wybrano Manuela Marrero Cruz. Chociaż Raul Castro zrezygnował z funkcji sekretarza Komunistycznej Partii Kuby w kwietniu 2021 roku, kierownictwo partii oświadczyło, że nadal będzie z nim konsultować wszelkie strategiczne dla narodu plany.  Pomimo zmian personalnych i stanowiskowych nie należy spodziewać się zmian kierunku, w jakim podąża Kuba.

Relacje Kuby z USA charakteryzują się dużą zmiennością. Po próbach przywrócenia stosunków dyplomatycznych przez byłego prezydenta USA Baracka Obamę były prezydent USA Donald Trump wprowadził nową restrykcyjną politykę i utrzymał embarga handlowe, gospodarcze i finansowe. Obecny prezydent USA  Joe Biden zaostrzył sankcje wobec Kuby w lipcu 2021 roku, po rozprawieniu się kubańskich urzędników z demonstrantami w antyrządowych protestach, które wybuchły w kraju w odpowiedzi na kryzys COVID-19, dotkliwe braki towarowe i powszechne łamanie praw człowieka (Los Angeles Times, 18 października 2021). 

Grupy zajmujące się ochroną praw człowieka donoszą, że Kuba nadal tłumi i karze dysydentów i krytykę publiczną. Do kar należą krótkotrwałe aresztowania, kampanie oszczerstw, ograniczenia w podróżowaniu, naloty na domy i biura, konfiskata własności i złe warunki w więzieniach. Rząd kubański nadal odmawia uznania monitoringu praw człowieka za legalną działalność i odmawia statusu prawnego lokalnym grupom praw człowieka. Powołując się na CIA World Factbook, zasadnicza służba wojskowa jest obowiązkowa dla mężczyzn przez dwa lata. Uchylanie się od niej ze względów sumienia rzadko się udaje.

Chrześcijanie są pozbawieni ochrony, podobnie jak wszystkie osoby, których interesy ideologiczne są sprzeczne z interesami komunistycznego rządu. Stosunek władz do kościołów zależy od tego, czy podporządkują się one rządowym nakazom i interesom. Chrześcijańskie kobiety i dziewczęta często doświadczają nacisków i wrogości w kubańskim społeczeństwie, gdy bronią swoich  przekonań na temat demokracji, uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim, praw człowieka, biblijnego modelu małżeństwa i świętości życia. Represje dotykają chrześcijańskich działaczy i przywódców. Doniesienia mówią o pobiciach, grzywnach, konfiskacie mienia i zatrzymaniach.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

W okresie sprawozdawczym ŚIP 2023 zarejestrowano przypadki prześladowań chrześcijan w całym kraju, ale szczególnie we wschodniej części i w stolicy.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Do tej kategorii należą Kościół rzymskokatolicki, Kościół prawosławny i rosnące grupa wspólnot protestanckich składająca się z Kościoła Episkopalnego, Prezbiteriańskiego, Luterańskiego i Metodystycznego. Działalność kościołów jest monitorowana. W przypadku wykrycia materiałów lub kazań przeciwnych ideologii komunistycznej oraz w przypadku wspierania demonstrantów, zwłaszcza młodzieży, nakładane są na nie kary i ograniczenia. Takie wspólnoty spotykają się z krytyką ze strony przywódców kościołów sprzyjających reżimowi, ideologicznych grup nacisku i sympatyków reżimu. Niektóre kościoły należące do tej kategorii nie są oficjalnie uznawane przez państwo i nie mogą liczyć na wsparcie Rady Kościołów Kuby, jeśli ich członkowie lub przywódcy są znanymi opozycjonistami reżimu. W takich przypadkach mogą one ponieść takie same konsekwencje jak niezarejestrowane, nietradycyjne grupy kościelne.

Społeczności konwertytów

Kategoria ta obejmuje konwertytów międzywyznaniowych oraz konwertytów z Santerii (synkretycznej religii afroamerykańskiej) lub byłych członków Partii Komunistycznej. Konwertyci, którzy należą do kościoła uważanego za przeciwnika reżimu lub gdy jego przywódcy są uważani za kontrrewolucjonistów, są poddawani represjom. Zastraszaniem i wrogością państwo i jego urzędnicy próbują zniechęcić Kubańczyków do konwersji i zapobiec wzrostowi Kościoła.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta składa się głównie z grup zielonoświątkowych i ewangelikalnych oraz obejmuje kościoły baptystyczne. Poza tym, że stoją przed tymi samymi wyzwaniami, co historyczne wspólnoty chrześcijańskie, prawie niemożliwe jest dla tych grup kościelnych uzyskanie rejestracji i uzyskanie tych samych praw obywatelskich, co inne kościoły uznane przez państwo. W związku z tymi utrudnieniami wspólnoty i ich liderzy spotykają się z wyższym poziomem represji i prześladowań. Są zmuszeni do działania poza prawem, a każda ich aktywność jest wykorzystywana jako pretekst do nałożenia grzywny lub postawienia przed sądem. W większości przypadków  pozostaje im tylko spotykać się w tajemnicy w kościołach domowych. Żyją w ciągłym strachu przed zatrzymaniem przez służby państwowe i partyjne.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Reżim komunistyczny i postkomunistyczny połączony ze świecką nietolerancją

Po rewolucji (1953-1958) Kuba stała się krajem komunistycznym. Mimo że z czasem wprowadzono korekty pierwotnych postulatów komunistycznych, kraj nadal rządzony jest według tego modelu politycznego i gospodarczego, a nowa konstytucja wzmocniła Komunistyczną Partię Kuby, która określana jest mianem siły przewodniej zarówno społeczeństwa, jak i państwa. Oznacza to, że konstytucyjnym wymogiem jest podporządkowanie się ideologii partii komunistycznej nawet przez organy religijne. Osoby i organizacje, które nie podzielają podstawowych wartości partii rządzącej, są celem ataków i represji, a chrześcijanie chcący postępować zgodnie ze swoimi przekonaniami nazywani są wrogami i buntownikami. Poza oddawaniem czci Fidelowi Castro i partii komunistycznej, według rządzących społeczeństwo nie potrzebuje innej religii, a działania kościołów, które są uważane za przyjazne reżimowi, są akceptowane, o ile nie naruszają interesów reżimu w odniesieniu do kontroli obywateli. 

Paranoja dyktatorska

Paranoja dyktatorska łączy się z uciskiem komunistycznym i postkomunistycznym. Biorąc pod uwagę, że Partia Komunistyczna jest jedyną konstytucyjnie uznaną partią polityczną, każdy, kto kwestionuje autorytet jej przywódców, czy to z powodu wiary, czy z innych powodów, jest nazywany wrogiem reżimu. Nowa konstytucja utrwala wagę rewolucji kubańskiej i potwierdza potrzebę utrzymania systemu totalnej kontroli. Totalitarna kontrola zaowocowała latami nadmiernych represji i łamania praw obywatelskich. Ze względu na ograniczenia wolności religijnej chrześcijan i działalności kościelnej, chrześcijanie są zmuszeni działać wbrew swoim przekonaniom nie tylko, aby uniknąć ataków ze strony reżimu, ale także, aby uzyskać dostęp do podstawowych usług. Korupcja i bezkarność są wykorzystywane jako sposoby na utrzymanie władzy partii komunistycznej. Rząd kontroluje aparat państwowy na wszystkich szczeblach i nie istnieje żaden niezależny organ, który zapewniałby poszanowanie praworządności. Chrześcijanie bez względu na denominację (w tym Kościół rzymskokatolicki) nie dysponują legalną platformą do swobodnego wyrażania swoich poglądów bez obawy przed represjami.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Chrześcijanki są często obrażane, kiedy wyrażają swoje przekonania oparte na wartościach, szczególnie jeśli sprzeciwiają się aborcji (która jest obowiązkowa w przypadku wad genetycznych, zgodnie z ideałem rządu kubańskiego, aby utrzymać 0% wskaźnik urodzeń z deformacjami). Aktywistki, które wypowiadają się przeciwko rządowi, są zazwyczaj zwalniane z pracy, zastraszane i inwigilowane. Policja nadal znęca się nad „Damami w bieli” (grupa założona przez krewnych więźniów politycznych) i stosuje wobec nich przemoc w drodze do i z kościoła. Problemem jest przemoc domowa. 

• Brak dostępu/ograniczenie opieki zdrowotnej
• Uwięzienie przez władze państwowe
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna
• Przemoc słowna

Mężczyźni

Mężczyźni, a zwłaszcza pastorzy, są narażeni na aresztowania lub prześladowania. Jako liderzy krytykują zachowania rządu, które są sprzeczne z ich przekonaniami. Liczba osób zatrzymanych znacznie wzrosła po protestach z 11 lipca, kiedy aresztowano wielu młodych mężczyzn. Pobicia, aresztowania, konfiskata literatury chrześcijańskiej, niszczenie mienia i groźby śmierci są powszechnymi formami nacisku. Chrześcijańscy mężczyźni narażeni są na dodatkowe prześladowania podczas odbywania obowiązkowej służby wojskowej. Poziom dyskryminacji i prześladowań zależy od postawy dowódcy. 

• Brak dostępu do chrześcijańskich materiałów religijnych i obrzędów
• Wydziedziczenie lub odebranie prawa własności
• Dyskryminacja w edukacji 
• Przemoc ekonomiczna w miejscu pracy/biznesie 
• Zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju
• Uwięzienie przez władze państwowe 
• Pobór do wojska / bojówek / służba wbrew sumieniu 
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna 
• Przemoc słowna

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Nasilenie presji we wszystkich sferach życia oraz wzrost przemocy spowodował wzrost ogólnej oceny o cztery punkty. Dyktatorski reżim nasilił swoją taktykę represji wobec wszystkich chrześcijańskich przywódców i działaczy sprzeciwiających się komunistycznym zasadom. Represje dotykają zwłaszcza uczestników powszechnych demonstracji, które miały miejsce w lipcu i listopadzie 2021 r. oraz opozycjonistów podejmujących inne działania przeciwko reżimowi. Środki stosowane przez rząd obejmowały aresztowania, uprowadzenia, nieuzasadnione grzywny, inwigilację, odmowę wydania pozwoleń i wiz religijnych oraz fizyczne i psychiczne znęcanie się. 

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Kuby.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Styczeń 2022, Camagüey: Dom rzymskokatolickiego księdza Rolando Montes de Oca w Camagüey został obrzucony jajkami. Ksiądz jest znany z krytycznego stosunku do rządu i był to drugi akt agresji wobec niego (Aciprensa, 15 stycznia 2022).
• Maj 2022, Palma Soriano: Lorenzo Rosales Fajardo, pastor i lider Niezależnego Kościoła Monte de Sion i wcześniejsza ofiara represji rządowych, został aresztowany w sierpniu 2021 roku za udział w pokojowych protestach w lipcu 2021 roku wraz z innymi członkami swojego kościoła. Po tym, jak był nękany, torturowany psychicznie i przetrzymywany w odosobnieniu przez większość swojego pobytu w areszcie, w grudniu 2021 roku otrzymał jako pierwszy wyrok ośmiu lat więzienia oskarżony o zarzuty znieważenia, zakłócania porządku publicznego, podżegania i napaści. W maju 2022 roku wyrok Rosalesa Fajardo został skrócony do siedmiu lat więzienia. Jego apelacja została odrzucona. Ponadto więzieniem zagrożono jego żonie, jeśli nadal będzie publicznie wypowiadać się na temat sprawy męża.
• Lipiec 2022, Hawana: Raul Capote, lider młodzieży z Calvario Baptist Church, po opublikowaniu na swoim profilu na Facebooku wiersza krytykującego represje rządowe i wprost proszącego o pomoc Boga, został odwiedzony przez agenta policji w swoim domu. Został pobity, a następnie aresztowany, na oczach żony i dzieci.

Życie prywatne

Wyrażanie wiary w blogach i wpisach na Facebooku jest ściśle monitorowane przez państwo. Cenzura nasiliła się zwłaszcza po pandemii COVID-19, podczas której z braku możliwości podróżowania, Kubańczycy zintensyfikowali swoją obecność online. Kubańczycy żyją w przekonaniu, że korzystanie z mediów społecznościowych i rozmowy telefoniczne są kontrolowane przez władze. Głównym celem tego rodzaju nękania jest zastraszanie obywateli i zmuszenie ich do autocenzury. Chrześcijańscy aktywiści na rzecz praw człowieka i ci, którzy stale kwestionują i rzucają wyzwanie reżimowi, są zatrzymywani, przetrzymywani w areszcie domowym, po to, by ich odseparować od członków Kościoła i rodzin. Czasami chrześcijanie są zmuszani do pozostawania w swoich domach bez kontaktu z bliskimi pod ścisłym nadzorem policji. 

Życie rodzinne

Państwo uważa się za głównego edukatora wszystkich dzieci w kraju, a rewolucyjna ideologia jest wpajana dzieciom od najmłodszych lat. Komunistyczna edukacja jest obowiązkowa w szkołach. Codziennie rano przed rozpoczęciem zajęć wszyscy uczniowie przysięgają z podniesioną ręką: „Będziemy jak Che!” (Che Guevara jest ikoną komunizmu). Rodzice, którzy dystansują swoje dzieci od komunistycznych wartości państwa, narażeni są na kary więzienia i utratę opieki nad dziećmi, nie mogą wychowywać dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami i wiarą, ponieważ nie mają żadnych środków prawnych, aby przeciwstawić się intensywnej indoktrynacji reżimu. Dzieci chrześcijan, o których wiadomo, że są zaangażowani w obronę praw człowieka, są zastraszane i szykanowane, jako dzieci „wrogów rewolucji”. Chrześcijanie, którzy walczą z reżimem, czasami decydują się na rozłąkę z rodzinę, aby oszczędzić jej niepotrzebnych cierpień. Czasami rodziny rozdzielone są przed długi czas.

Życie w społeczeństwie

Milicje i poplecznicy reżimu ściśle monitorują działalność chrześcijan. Chrześcijanie, którzy wyrażają opinie oparte na wierze lub uczestniczą w strajkach przeciwko reżimowi, są uważani za dysydentów i są poddawani inwigilacji, podobnie jak osoby znane z przynależności do kościołów sprzeciwiających się partii rządzącej. Komitety Obrony Rewolucji (CDR) są głównymi informatorami rządowymi, a ich celem jest wyeliminowanie rozprzestrzeniania się wywrotowych, antykomunistycznych idei przy pomocy innych obywateli, bojowników partii komunistycznej, urzędników państwowych, a czasami członków rodziny. Wszyscy studenci, w tym chrześcijanie, są zmuszani do uczenia się ideologii marksistowskiej w ramach obowiązkowego państwowego programu nauczania, nawet na uniwersytetach. Osobom, które próbują sprzeciwić się przymusowej indoktrynacji, grozi zakaz kontynuowania nauki. Chrześcijanie uważani za przeciwników reżimu nie mogą czuć się bezpiecznie. Zdarz się, że urzędnicy państwowi domagają się łapówek od chrześcijan w zamian za złagodzenie restrykcji, ale nie stanowi to znaczącego zmniejszenia ryzyka. Prośba o pieniądze jest „prywatną i niezależną umową” i nie ma żadnego umocowania prawnego.

Życie w państwie

Państwo nie gwarantuje swoim obywatelom wolności słowa, zwłaszcza ostatnio, ze względu na nasilenie inwigilacji „buntowników” i stosowanie dekretu 370, który ogranicza wolność wypowiedzi w sieciach społecznościowych.  Chrześcijanie, organizacje chrześcijańskie, obrońcy wolności religijnej czy chrześcijańscy działacze na rzecz praw człowieka, którzy wypowiadają się na temat łamania przez państwo praw człowieka i obywatela, konieczności odejścia od modelu komunistycznego, świętości małżeństwa (w kontekście „referendum w sprawie kodeksu rodzinnego”), czy nawet skandali dotyczących np. rodziny Castro, spotykają się z aresztowaniami, dyskryminacją, kampaniami oszczerstw, arbitralnymi zatrzymaniami, grzywnami, ściganiem, ograniczeniami w podróżowaniu, cenzurą i innymi. Wielu chrześcijan, którym grożą takie restrykcje, należy do niezarejestrowanych kościołów, szczególnie tych związanych z Aliansem Ewangelicznym na Kubie, który otwarcie krytykuje niesprawiedliwość rządu. Reżim sprawuje całkowitą kontrolę nad systemem sądowniczym, a orzeczenia zawsze stoją po stronie państwa i są gwarancją bezkarności. W ten sposób prawa chrześcijan, w tym prawo do rzetelnego procesu, nigdy nie są odpowiednio zabezpieczone. Ponadto, pod pretekstem unikania zagranicznego interwencjonizmu, nie zezwala się na międzynarodowy monitoring.

Życie w kościele

Nieliczne kościoły na Kubie (tylko te, które zostały zarejestrowane przed rewolucją komunistyczną w 1959 roku) mają uregulowany status prawny. Od tego czasu w większości przypadków odmawiano kościołom rejestracji, uzasadniając to tym, że inna lokalna grupa ma identyczne lub podobne cele lub że działalność wnioskodawcy mogłaby zaszkodzić dobru wspólnemu (tj. jest sprzeczna z ideologią partii komunistycznej). Kościoły, które nie otrzymały zgody na rejestrację, uznawane są za nielegalne.  Niezarejestrowane kościoły są uważane za „buntowników” i grożą im kary od grzywny po zamknięcie i konfiskatę mienia oraz ukaranie ich przywódców. Wnioski o pozwolenie na działalność lub niezbędne upoważnienia, o które występują kościoły uznawane za „wrogów rewolucji”, są automatycznie odrzucane. Stałe ryzyko odwetu ze strony państwa nie pozwala kościołom działać w przestrzeni publicznej, zwłaszcza w kwestiach politycznie kontrowersyjnych (jak to miało miejsce w przypadku promowanego przez rząd referendum w sprawie kodeksu rodzinnego). Państwo kontroluje treści kazań i uniemożliwia kościołom funkcjonowanie w społeczeństwie obywatelskim.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Kuba zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT)
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC)

*Kuba podpisała ICCPR, ale go nie ratyfikowała

Kuba nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Chrześcijanie są prześladowani w miejscu pracy i spotykają się z dyskryminacją na tle religijnym (art. 26 ICCPR).
2. Chrześcijanie są aresztowani za mówienie o swoich prawach (ICCPR Arts. 9 i 19).
3. W przypadku aresztowania chrześcijanie są bici i poddawani presji, by wyrzekli się swojej wiary (ICCPR Arts. 18 i 10).
4. Dzieci chrześcijańskie są poddawane ostracyzmowi w szkole i naciskom odejścia od religii (ICCPR Art. 18; CRC Arts. 14 i 24).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Według raportu Departamentu Stanu USA IRF 2022 dot. Kuby kilku przywódców religijnych i wyznawców Santería, zwłaszcza członkowie niezarejestrowanego Wolnego Stowarzyszenia Yoruba na Kubie, byli częstym celem prześladowań ze strony rządu. Według doniesień służby bezpieczeństwa państwa zatrzymały co najmniej pięciu członków stowarzyszenia za udział w protestach. Przedstawiciele społeczności muzułmańskiej są dyskryminowani (np. odmową zgody na podróżowanie), podobnie jak Świadkowie Jehowy, którym uniemożliwia się studiowanie ze względu na wymogi zaangażowania politycznego. 

Spis treści

10. Open Doors na Kubie

Open Doors działa w krajach Zatoki Perskiej poprzez sieć kościołów partnerskich ALIVE. Ze względu na delikatny charakter naszej pracy oraz ryzyko, które grozi naszym partnerom oraz osobom, którym służą, nie możemy podać szczegółowych informacji o poszczególnych krajach w tym rejonie świata.

Spis treści

11. Módl się za Kube

• Módl się, aby Bóg doprowadził do zmian w krajobrazie politycznym, aby wolność religijna była respektowana na Kubie.
• Proś o odporność i mądrość dla przywódców kościołów, aby zgromadzenia mogły kontynuować wspólne uwielbianie Boga pomimo nałożonych na nie ograniczeń.
• Módl się, aby Bóg otworzył drzwi dla lokalnych partnerów Open Doors, by mogli służyć prześladowanemu Kościołowi na Kubie.