Turkmenistan

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Turkmenistan jest krajem totalitarnym, w którym chrześcijanie, wspólnoty (i całe społeczeństwo) znajdują się pod obserwacją funkcjonariuszy państwowych. Nawet wspólnoty Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego są inwigilowane podczas niedzielnych nabożeństw. Drukowanie oraz import materiałów chrześcijańskich są ograniczone. Największych prześladowań, których źródłem jest zarówno państwo, jak i członkowie rodziny oraz lokalnej społeczności, doświadczają konwertyci z islamu.  

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Turkmenistan uzyskał niepodległość w 1991 roku po rozpadzie Związku Radzieckiego. Prezydent jest zarówno głową państwa, jak i szefem rządu. Reżim nie pozwala na funkcjonowanie partii opozycyjnych. Pomimo bogatych zasobów naturalnych wskaźniki bezrobocia i ubóstwa są wysokie. W obozach pracy przymusowej w przerażających warunkach przetrzymywanych są tysiące więźniów.

Główną religią jest islam sunnicki, chociaż zgodnie z konstytucją Turkmenistan jest państwem świeckim, który gwarantuje swoim obywatelom wolność wyznania. Większość Turkmenów przestrzega tradycji islamskiej, ale niekoniecznie nauk tej religii. Obowiązują surowe ograniczenia nałożone na religię przez rząd, takie jak mianowanie przez państwo muzułmańskich duchownych, inwigilowanie i dyktowanie praktyk religijnych oraz karanie braku posłuszeństwa więzieniem, torturami i szykanami administracyjnymi.

Według Christian World Database następną pod względem liczebności kategorią religijną są agnostycy i ateiści, zamieszkujący głównie stolicę Aszchabad i inne duże miasta.

Niewielka mniejszość chrześcijańska jest słaba z powodu wielu podziałów i ograniczonej współpracy między wyznaniami, co jest na rękę rządowi. Według World Christian Database (maj 2024) największe wyznania chrześcijańskie w Turkmenistanie to Rosyjski Kościół Prawosławny, Ormiański Kościół Apostolski i Ukraiński Kościół Prawosławny. Protestanci są często nazywani „ekstremistami” ze względu na działalność religijną poza strukturami sankcjonowanymi przez państwo.

Według raportu Amerykańskiego Departamentu Stanu na temat wolności religijnej (IRFR 2023 Turkmenistan): „Prawo wymaga od wszystkich organizacji religijnych, w tym tych, które zostały już wcześniej zarejestrowane, ponownej rejestracji w Ministerstwie Sprawiedliwości za każdym razem, gdy organizacja zmienia swój adres lub statut prawny. Prawo zezwala na rejestrację tylko tych organizacji religijnych, które mają co najmniej 50 członków w wieku powyżej 18 lat; podobny wymóg dotyczy niereligijnych stowarzyszeń cywilnych”. „Niezarejestrowane organizacje religijne i niezarejestrowane kongregacje zależne od zarejestrowanych organizacji religijnych nie mogą legalnie prowadzić działalności religijnej; zakładać miejsc kultu; gromadzić się na nabożeństwach religijnych, w tym w prywatnych mieszkaniach, produkować ani rozpowszechniać materiałów religijnych; ani uprawiać prozelityzmu. Każda taka działalność jest karana jako wykroczenie administracyjne grzywną w wysokości od 100 do 2000 manatów (570 USD), z wyższymi grzywnami dla przywódców religijnych i niższymi grzywnami dla członków”.

Amerykańska Komisja ds. Wolności Religijnej wydała doroczny raport (USCIRF 2024 Turkmenistan), w którym Turkmenistan został sklasyfikowany jako KRAJ SZCZEGÓLNEJ TROSKI (CPC). „W 2023 roku warunki wolności religijnej w Turkmenistanie były nadal złe. Rząd utrzymywał ścisłą kontrolę nad wszystkimi aspektami życia religijnego i ścigał osoby, które nie przestrzegały zasad”. „Turkmenistan pozostaje jednym z najbardziej represyjnych krajów na świecie, co utrudnia dokumentowanie naruszeń wolności religijnej. Państwo pozbawiło swoich obywateli praktycznie wszystkich praw politycznych i obywatelskich oraz uwięziło działaczy społeczeństwa obywatelskiego za ich pracę i postrzeganą krytykę władz”.

Chrześcijanie w Turkmenistanie muszą zachować dużą ostrożność. Ich działalność jest monitorowana przez policję i służby specjalne. Chrześcijanie z zagranicy napotykają duże przeszkody, kiedy chcą odwiedzić Turkmenistan turystycznie lub z innego powodu. Obywatelom utrudnia się również odwiedzanie chrześcijan w innych krajach. Aby wyjechać z kraju, wymagana jest wiza wyjazdowa, którą bardzo trudno otrzymać. 

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

W całym kraju dochodzi do łamania praw chrześcijan przez urzędników państwowych. Presja ze strony rodziny i społeczności na chrześcijańskich konwertytów ze środowiska muzułmańskiego jest silniejsza na obszarach wiejskich.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Rosyjski Kościół Prawosławny (RKP) akceptuje ograniczenia narzucone przez władze i dlatego ich działalność pozostaje mniej lub bardziej niezakłócona. Zdarza się, że nabożeństwa są monitorowane, ale zazwyczaj nie są zakłócane. Państwo ogranicza możliwość drukowania oraz importowania materiałów chrześcijańskich.

Społeczności konwertytów

Chrześcijańscy konwertyci z islamu doświadczają przemocy ze strony państwa oraz silnej presji ze strony rodziny i członków lokalnej społeczności.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Do nietradycyjnych wspólnot chrześcijańskich należą wspólnoty baptystyczne, ewangelikalne i zielonoświątkowe. Poza konwertytami to ich prawa są najczęściej łamane, np. poprzez naloty, groźby aresztowań i grzywny, zwłaszcza gdy kościoły tych wspólnot działają bez rejestracji.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Paranoja dyktatorska

W Turkmenistanie działać mogą tylko instytucje kontrolowane przez państwo. Protestanci są często nazywani „ekstremistami” ze względu na prowadzenie działalności religijnej poza strukturami sankcjonowanymi przez państwo. Rząd postrzega protestantów jako zagrożenie dla politycznego status quo i z tego powodu jako wymagające kontroli i ograniczeń.

Ekstremizm islamski w połączeniu z uciskiem klanowym

Muzułmanie, którzy przechodzą na chrześcijaństwo, mogą doświadczać nacisków i przemocy fizycznej ze strony swoich rodzin i członków lokalnej społeczności, które próbują zmusić ich do powrotu do islamu. Niektórzy konwertyci doświadczają uwięzienia w domu lub wykluczenia ze społeczności. W związku z tym wielu stara się utrzymać swoją wiarę w tajemnicy.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Nadal istnieją luki w zakresie ochrony prawnej kobiet w Turkmenistanie, w tym przed przemocą domową. Kultura islamska stawia kobiety w pozycji podrzędnej w stosunku do mężczyzn. Konwertytki są szczególnie narażone na bicie, areszt domowy, przemoc werbalną, groźby, izolację, uprowadzenie i wymuszone małżeństwo. Kobiety i dziewczęta są narażone na molestowanie seksualne i gwałty, choć rzadko zgłaszają takie przypadki z powodu stygmatyzacji i wstydu, a sprawcy zazwyczaj pozostają bezkarni. Przemoc wobec kobiet jest wykorzystywana jako narzędzie do zastraszania i podporządkowania ich mężów, rodzin i kościołów.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Funkcje przywódcze w rodzinach i kościołach pełnią zazwyczaj mężczyźni. W konsekwencji, prześladowania skierowane przeciwko mężczyznom wpływają na ich rodziny i zgromadzenia, wywołując strach, gniew i trudności finansowe. Funkcjonariusze państwowi wykorzystują każdy pretekst, aby nałożyć karę na chrześcijan, a władze wywierają naciski na tych, którzy przewodzą wspólnotom. Liderzy wspólnot napotykają trudności w uzyskaniu wykształcenia, a edukacja religijna podlega ścisłym ograniczeniom. Podczas obowiązkowej służby wojskowej mężczyźni spotykają się z dyskryminacją, nietolerancją i prześladowaniami. Na poziomie rodziny i lokalnej społeczności muzułmanie utrudniają chrześcijanom prowadzenie działalności gospodarczej, a konwertyci spotykają się z prześladowaniami, przesłuchaniami, groźbami, dyskryminacją, poniżaniem i biciem.

Formy wywierania nacisku:

• brak dostępu do chrześcijańskich materiałów, nauczania i obrzędów religijnych;
• nękanie ekonomiczne w miejscu pracy/biznesie/dostępie do zatrudnienia;
• nękanie ekonomiczne poprzez grzywny;
• uwięzienie przez władze;
• pobór do wojska/milicji/służba wbrew sumieniu;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna. 

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik ŚIP 2025 dla Turkmenistanu jest o jeden punkt niższy niż w ŚIP 2024. Sytuacja jest stabilna, z niewielkimi tylko zmianami w niektórych kategoriach presji i przemocy. 

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Turkmenistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, liczby te należy rozumieć jako wielkości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb 10 000*, 100 000* oraz 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Aresztowania chrześcijan: Wierzący byli regularnie przesłuchiwani przez funkcjonariuszy tajnej policji MSS i zmuszani do ujawniania szczegółów życia religijnego wspólnoty.
• Ataki na chrześcijan: Źródła mówią o przynajmniej 500 chrześcijanach, którzy doświadczyli przemocy fizycznej lub psychicznej. Większość zgłoszonych przypadków dotyczy prześladowań w rodzinie konwertyty w postaci bicia, gróźb i izolacji.  
• Ataki na sklepy i firmy należące do chrześcijan: Lokalne źródła donoszą, że z powodu sfabrykowanych oskarżeń zamknięto firmę należącą do pastora.
• Chrześcijanie zmuszeni do opuszczenia kraju: Lokalne źródła donoszą, że z powodu sfabrykowanych oskarżeń pewien pastor został zmuszony do tymczasowego opuszczenia kraju.

Życie prywatne

Państwo ściśle kontroluje literaturę religijną przywożoną z zagranicy lub wydawaną w kraju. Posiadanie materiałów chrześcijańskich jest niebezpieczne, ponieważ jest uważane za dowód konwersji i tym samym za zdradę rodziny i kultury. Rodzina i społeczność często reagują na konwersję naciskami, wykluczeniem ekonomicznym, a nawet przemocą.

Życie rodzinne

Społeczeństwo, w którym większość stanowią muzułmanie, wywiera ogromną presję na dzieci konwertytów. Przekazuje im się islamskie nauki, nawet wbrew woli rodziców. Dzieci konwertytów i protestantów są często wykluczane przez innych członków lokalnej społeczności, co ma być sposobem na zmuszenie ich do powrotu do islamu.

Życie w społeczeństwie

Konwertyci zastraszani są przez rodzinę i społeczność (w tym lokalnych przywódców islamskich), co ma na celu skłonienie ich do porzucenia chrześcijaństwa. Zarówno członkowie społeczności, jak i władze państwowe przyglądają się i nękają niezarejestrowane wspólnoty protestanckie oskarżane o działalność ewangelizacyjną. Chrześcijanie spotykają się z groźbami, dyskryminacją, utrudnieniami i grzywnami. Zazwyczaj po donosach lokalnych informatorów muzułmańskich, funkcjonariusze państwowi przeprowadzają naloty na miejsca, w których spotykają się chrześcijanie.

Życie w państwie

Wrogość turkmeńskiego społeczeństwa wobec chrześcijan jest wspierana przez rozbudowany aparat państwowy, który stara się wymusić na ludności jedność społeczną, a więc i religijną. Ustawa o religii zawiera zakaz działalności niezarejestrowanych organizacji religijnych oraz zakaz prywatnej edukacji religijnej. Reżim cenzuruje chrześcijan, kontroluje media i zakazuje działalności partii opozycyjnych.

Życie w Kościele

Uzyskanie statusu prawnego przez niezarejestrowane Kościoły jest praktycznie niemożliwe. Zgodnie z nowym prawem wszystkie zarejestrowane Kościoły są zobowiązane do ponownej rejestracji co trzy lata, co jest skomplikowaną i czasochłonną procedurą. Kościoły, zwłaszcza protestanckie, mogą również mieć trudności z wynajęciem lokalu na spotkania, ze względu na wrogość społeczną właścicieli wobec chrześcijan. 

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Turkmenistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Turkmenistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Niezarejestrowane Kościoły są atakowane, a ich członkowie aresztowani, zastraszani i karani grzywnami (Art. 9 i 18 ICCPR);
• Władza monitoruje chrześcijan i ich działalność (Art. 17 ICCPR);
• Chrześcijańscy konwertyci na obszarach zamieszkanych przez muzułmanów doświadczają presji i przemocy ze strony rodziny i członków lokalnej społeczności (Art. 18 ICCPR);
• Dostęp do literatury religijnej jest poważnie ograniczony, podlega oficjalnej kontroli i wymaga pozwoleń (Art. 18 i 19 ICCPR);
• Konwertytki są narażone na przemoc fizyczną, areszt domowy, przemoc werbalną, groźby i odrzucenie przez własną rodzinę (Art. 9, 12 i 18 ICCPR). 

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Rząd nie koncentruje się na żadnej konkretnej grupie religijnej. Muzułmanie, chrześcijanie, żydzi, bahaici i inni doświadczają wysokiego poziomu inwigilacji i ucisku ze strony państwa.

Według raportu na temat wolności religijnej Departamentu Stanu USA (IRFR 2024 Turkmenistan): Muzułmańscy więźniowie sumienia nadal przebywają w więzieniu z powodu nieuzasadnionych zarzutów dotyczących bezpieczeństwa narodowego za angażowanie się w pokojowe działania religijne. USCIRF zidentyfikował co najmniej dziewięciu więźniów – choć podejrzewa się, że liczba ta jest większa – którzy odbywają kary od 12 do 15 lat pozbawienia wolności z różnych powodów związanych z korzystaniem z wolności religii lub przekonań. Rząd wciąż nie zezwolił na rejestrację Świadków Jehowy ani nie zapewnił alternatywnej służby cywilnej dla osób odmawiających służby wojskowej z powodów sumienia. Żaden Świadek Jehowy nie został jednak uwięziony w 2023 roku. Świadkowie Jehowy zgłosili kilkanaście przypadków krótkich zatrzymań przez policję. Podczas przesłuchań otrzymywali zakaz dzielenia się swoimi przekonaniami religijnymi z innymi osobami”.

Spis treści

11. Open Doors w Turkmenistanie

Open Doors zapewnia pomoc wierzącym z Azji Środkowej w sytuacjach kryzysowych. Na pomoc mogą liczyć osoby w więzieniach, wykluczone z rodzin i wspólnot, pozbawione środków do życia i zatrudnienia z powodu wiary w Chrystusa.  

Wzmacniamy prześladowany Kościół w Azji Środkowej przede wszystkim poprzez:

• dystrybucję literatury chrześcijańskiej;
• wsparcie modlitewne;
• szkolenia biblijne;
• szkolenia dla dzieci/młodzieży;
• służbę wśród kobiet;
• odwiedzanie pokrzywdzonych;
• służbę społeczną i medyczną;
• szkolenie zawodowe i mikrokredyty;
• projekty rozwoju społeczno-ekonomicznego, takie jak ośrodki rehabilitacyjne dla dzieci, mężczyzn i kobiet.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.

• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).

• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.