Tadżykistan

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Rząd stosuje naciski wobec wszystkich „odbiegających od normy” grup, poprzez zaostrzanie obowiązujących przepisów i ich restrykcyjne egzekwowanie. Rdzenni chrześcijanie wywodzący się ze środowisk muzułmańskich doświadczają największych prześladowań, których źródłem jest zarówno państwo, jak i członkowie rodziny oraz lokalnej społeczności. Najmniej niepokojone przez władze są rosyjskie cerkwie prawosławne, gdyż zazwyczaj nie próbują nawiązywać kontaktów z miejscową ludnością. Przepisy dotyczące młodzieży zawiesiły chrześcijan (i inne mniejszości religijne) w prawnej próżni, z uwagi na wiele niejasności i brak precyzyjnych sformułowań. 

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Tadżykistan ma najwyższy odsetek muzułmanów w Azji Środkowej, ale błędem byłoby nazywanie go krajem muzułmańskim. Okres 70 lat ateizmu za czasów Związku Radzieckiego odcisnął swoje piętno, a świecki rząd ściśle kontroluje islam. Większość obywateli przestrzega raczej tradycji niż nauk islamu. Większość chrześcijan to rosyjscy prawosławni (etniczni Rosjanie), około 3000 osób to Tadżycy, którzy przeszli na chrześcijaństwo. Działalność religijna poza instytucjami zarządzanymi i kontrolowanymi przez państwo nie jest dozwolona, w szczególności działalność wspólnot protestanckich (są oni postrzegani jako ekstremiści, w przeciwieństwie do wyznawców prawosławia) i dlatego dochodzi do poważnych naruszeń ich praw.

W sierpniu 2011 roku wprowadzono w życie nową ustawę regulującą kwestie religijne, która zabrania wszelkiej pracy religijnej z młodzieżą poniżej 18. roku życia. Miało to ogromny wpływ na działalność Kościołów, gdyż szacuje się, że około 50% wszystkich chrześcijan należy do tej kategorii wiekowej. W styczniu 2018 roku weszły w życie zmiany w ustawie o religii, które umożliwiły państwu zwiększenie wymogów wobec organizacji religijnych w zakresie raportowania prowadzonych przez nich działań, a także uzyskania zgody państwa na mianowanie wszystkich imamów. 6 października 2021 roku Tadżykistan wprowadził nowe przepisy Kodeksu karnego przeciwko „podziemnej" edukacji religijnej dzieci. Wprowadzone zmiany w Kodeksie karnym przewidują kary pozbawienie wolności do 3 lat w przypadku nielegalnej nauki religii, w tym lekcji udzielanych przez internet. Według corocznego raportu o wolności religijnej w Tadżykistanie USCIRF 2024: „W 2023 roku warunki wolności religijnej w Tadżykistanie nadal były tragiczne, ponieważ rząd niezmiennie ograniczał i karał działalność religijną swoich obywateli, w tym tych mieszkających za granicą”.

Większość chrześcijan należy do rosyjskiej i ukraińskiej mniejszości etnicznej. Liczba chrześcijan gwałtownie spadła w latach 90. z powodu fali rosyjskiej i ukraińskiej emigracji z Tadżykistanu we wczesnym okresie niepodległości.

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

Naruszenia praw dokonywane przez urzędników państwowych dotykają wszystkie wspólnoty chrześcijańskie i mogą występować w dowolnymi miejscu kraju. Presja wywierana na konwertytów przez rodzinę, znajomych i społeczność jest silniejsza poza obszarami miejskimi.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Nie są to grupy izolowane, dlatego nie zostały uwzględnione jako osobna kategoria w analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Do kategorii wspólnot historycznych należy Rosyjski Kościół Prawosławny (RKP). Ponieważ nie angażuje się w działalność misyjną wśród Tadżyków, może funkcjonować bez większych przeszkód, gdyż tadżycki reżim nie traktuje go jako zagrożenie. Ponadto rząd Tadżykistanu nie chce prowokować Rosji, atakując RKP.

Społeczności konwertytów

Chrześcijańscy konwertyci nawracający się z islamu znajdują się pod silną presją ze strony członków rodziny i społeczności lokalnej, ponieważ w konwersji widzą oni etniczną, narodową i religijną zdradę, która przynosi wstyd rodzinie.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Wspólnoty należące do tej kategorii doświadczają drugiej największej liczby aktów przemocy (naloty policji, groźby, aresztowania i grzywny) zaraz po konwertytach, czego przyczyną jest ich silne zaangażowanie misyjne. Grupy baptystyczne, ewangelikalne i zielonoświątkowe cierpią z powodu powtarzających się nalotów służb bezpieczeństwa, gróźb, aresztowań i kar pieniężnych nakładanych przez władze.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Paranoja dyktatorska

W Tadżykistanie działać mogą tylko instytucje kontrolowane przez państwo. Presja ze strony władz jeszcze bardziej wzrosła po 2015 roku. Pojawiły się liczniejsze przypadki nalotów policyjnych w trakcie spotkań, konfiskaty materiałów chrześcijańskich oraz więcej chrześcijan aresztowano i karano grzywną. Protestanci są uważani za niebezpiecznych wyznawców obcej sekty, której celem jest zniszczenie obecnego systemu politycznego.

Islamski ekstremizm w połączeniu z uciskiem klanowym

Rdzenni obywatele (muzułmanie), którzy przechodzą na chrześcijaństwo, doświadczają presji, a czasami przemocy fizycznej ze strony własnej rodziny i społeczności lokalnej. Ma to na celu zmusić ich do powrotu do dawniej wyznawanej religii – tego typu postawy obserwowane są głównie na obszarach wiejskich. Niektórzy konwertyci są zamykani w areszcie domowym lub też wyrzucani z domu. Wielu z nich decyduje się zachować swoją wiarę w tajemnicy, aby uniknąć represji.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Mimo że mężczyźni i kobiety są równi w świetle prawa, to tradycyjna kultura stawia kobiety w pozycji podporządkowanej mężczyznom. Powszechna jest przemoc domowa. Kobiety nawrócone z islamu są szczególnie narażone na nietolerancję, dyskryminację i przemoc, ponieważ nie wolno im decydować o wyborze religii. Kobiety mogą doświadczyć różnych form nacisku, jak np. areszt domowy, pobicie, odrzucenie, nękanie i przymusowe małżeństwo. Mężatki narażone są na akty przemocy domowej i mogą zostać zmuszone do rozwodu. Państwo zabrania również noszenia strojów oraz symboli religijnych, w tym tych noszonych przez chrześcijanki.

Typowe formy nacisku:

• uprowadzenie;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Podobnie jak to jest w dużej części Azji Środkowej, mężczyźni w Tadżykistanie zwykle pełnią role przywódcze w rodzinach i Kościołach, dlatego też stają się celem działań opresyjnych. Policja podejmuje działania wywierające na nich presję poprzez przesłuchania, nakładanie mandatów i zakłócanie wspólnych spotkań. Naruszenia ze strony państwa obejmują również przeszukania, zatrzymania, przesłuchania, konfiskaty, grzywny i kary pozbawienia wolności. Podczas zatrzymania mężczyźni doświadczają słownego i fizycznego znęcania się, gróźb, pobić i nacisków w celu zmuszenia ich do współpracy ze służbami. Osoby, które zostały zidentyfikowane jako konwertyci, mogą stracić pracę i cierpieć powodu dyskryminacji i ostracyzmu ze strony lokalnej społeczności i członków rodziny. Obowiązkowa służba wojskowa również naraża chrześcijan na prześladowania.

Typowe formy nacisku:

• pozbawienie prawa do dziedziczenia lub posiadania;
• nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy;
• nękanie ekonomiczne poprzez grzywny;
• uwięzienie przez władze państwowe;
• pobór do wojska/służba wbrew sumieniu;
• zakaz podróżowania/ograniczenie możliwości przemieszczania się;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik Tadżykistanu w ŚIP 2025 był o 2 pkt wyższy niż w ŚIP 2024 i wynosił 68 pkt. Presja wzrosła we wszystkich sferach życia, ale największy wzrost odnotowano w przypadku przemocy. Presja była najwyższa w sferach życia prywatnego i kościelnego. Władze nakładają wiele ograniczeń na działalność kościelną.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Tadżykistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, liczby te należy rozumieć jako wielkości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb 10 000*, 100 000* oraz 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Ataki na kościoły: Jeden z kościołów domowych został dwukrotnie zaatakowany przez nastolatków należących do społeczności muzułmańskiej. Napastnicy wybili szyby w oknach budynku w Boże Narodzenie i Wielkanoc.
• Aresztowania chrześcijan: Źródła donoszą, że 5 chrześcijan zostało zatrzymanych i poddanych przesłuchaniom.
• Ataki na chrześcijan: Co najmniej 20 konwertytów na chrześcijaństwo było maltretowanych i bitych przez swoje rodziny i członków lokalnej społeczności.
• Chrześcijanie zmuszeni do opuszczenia kraju: Pod koniec 2023 roku dwie rodziny wyjechały do USA, ponieważ ich krewni nękali i obrażali ich z powodu ich wiary.

Życie prywatne

Konwersja choć jest oficjalnie dozwolona, to jest postrzegana jako zdrada rodziny i kultury. Może ona prowadzić do aktów przemocy i presji, ponieważ członkowie społeczności lokalnej próbują zmusić konwertytów do zmiany ich decyzji. Wielu konwertytów decyduje się zachować swoją wiarę w tajemnicy.

Życie rodzinne

Jeżeli jeden z rodziców przechodzi na chrześcijaństwo, członkowie rodziny będą próbowali przejąć opiekę nad dziećmi, aby wychować je zgodnie z zasadami islamu. Prawo nie zezwala osobom poniżej 18. roku życia na udział w zajęciach kojarzonych z kościołem lub meczetem. Chrześcijańskie dzieci są obrażane przez członków lokalnej społeczności, a dzieci muzułmańskie mają nakaz trzymania się od nich z dala. Wszyscy uczniowie w szkole średniej są zobowiązani do uczestniczenia w lekcjach „historii religii”, która jest nauczana z perspektywy sunnickich muzułmanów.

Życie w społeczeństwie

Nieortodoksyjni chrześcijanie są kontrolowani przez członków społeczności i lokalnych urzędników państwowych za pomocą różnych metod, w tym podsłuchów telefonicznych. Mogą oni być nękani, przesłuchiwani i zastraszani. Dotyczy to zwłaszcza konwertytów.

Życie w państwie

Konstytucja chroni wolność religijną, jednak ustawa o religii z 2009/2011 roku (z poprawkami wprowadzonymi w styczniu 2018 roku) wymaga obowiązkowej rejestracji wszystkich organizacji religijnych. Wszelkie działania kościelne prowadzone przez niezarejestrowane grupy są nielegalne. Obowiązuje zakaz nielicencjonowanej edukacji religijnej i cenzura wszelkich materiałów religijnych. Ustawa o obowiązkach rodziców zabrania młodym ludziom poniżej 18. roku życia uczestniczenia w działalności organizacji religijnych.

Życie w Kościele

Ustawa z sierpnia 2011 roku zakazuje Kościołom jakiejkolwiek pracy z młodzieżą. Rząd musi zatwierdzić publikację, import, sprzedaż oraz dystrybucję materiałów religijnych przez oficjalnie zarejestrowane grupy religijne, co w efekcie jest zakazem tworzenia i kolportażu wszelkich materiałów religijnych używanych przez niezarejestrowane grupy religijne. Wprowadzono ograniczenia dla zagranicznych chrześcijan odwiedzających Tadżykistan. Potrzebują oni specjalnej wizy, którą bardzo trudno jest uzyskać.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Tadżykistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);

2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);

3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);

4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);

5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Tadżykistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Konwertyci chrześcijańscy są poddawani ostracyzmowi i spotykają się ze sprzeciwem i przemocą ze strony członków rodziny i lokalnej społeczności (Art. 18 ICCPR);
• Dzieci chrześcijańskie nie mogą uczestniczyć w zajęciach kościelnych (Art. 18 ICCPR i Art. 14 CRC);
• Posiadanie literatury religijnej podlega poważnym ograniczeniom, wykraczającym poza dozwolone ograniczenia międzynarodowe (Art. 18 i 19 ICCPR);
• Chrześcijańskie konwertytki zmuszane są do małżeństw z niechrześcijańskimi mężczyznami i poddawane naciskom wyrzeczenia się wiary (Art. 23 ICCPR, Art. 16 CEDAW i Art. 10 ICESCR).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

W Tadżykistanie odnotowano przypadki naruszania wolności wyznania oraz praw człowieka, takich jak wolność słowa i zrzeszania się. Nie dotyczy to żadnej konkretnej grupy religijnej –wszyscy, tzn. muzułmanie, chrześcijanie, Świadkowie Jehowy, żydzi, bahaici itd. cierpią z powodu wysokiego poziomu nadzoru i ucisku ze strony państwa.  

Spis treści

11. Open Doors w Tadżykistanie:

Open Doors zapewnia pomoc wierzącym z Azji Środkowej w sytuacjach kryzysowych. Na pomoc mogą liczyć osoby w więzieniach, wykluczone z rodzin i wspólnot, pozbawione środków do życia i zatrudnienia z powodu wiary w Chrystusa.

Wzmacniamy prześladowany Kościół w Azji Środkowej przede wszystkim poprzez:

• dystrybucję literatury chrześcijańskiej;

• wsparcie modlitewne;

• szkolenia biblijne;

• szkolenia dla dzieci/młodzieży;

• służbę wśród kobiet;

• odwiedzanie pokrzywdzonych;

• służbę społeczną i medyczną;

• szkolenie zawodowe i mikrokredyty;

• projekty rozwoju społeczno-ekonomicznego, takie jak ośrodki rehabilitacyjne dla dzieci, mężczyzn i kobiet.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.

• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).

• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.