Uzbekistan

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2021 – 30.08.2022

Wszyscy chrześcijanie doświadczają jakiejś formy ucisku i przemocy na tle religijnym. Najmniej niepokojone przez władze są rosyjskie cerkwie prawosławne, gdyż zazwyczaj nie próbują nawiązywać kontaktów z miejscową ludnością uzbecką. Rdzenni konwertyci z islamu najczęściej doświadczają przemocy ze strony państwa, rodziny i członków lokalnej społeczności. Kościoły, które nie zostały oficjalnie zarejestrowane, cierpią z powodu nalotów policyjnych, gróźb, aresztowań i grzywien.

Profil kraju w PDF

Poniższy profil kraju jest przetłumaczonym fragmentem z Country Dossier World Watch Research, działu badawczego Open Doors. Kompletne lub skrócone dossier w języku angielskim można pobrać tutaj.

  Profil kraju w PDF

  Skrócony profil w PDF

Spis treści

1. Tło

W Uzbekistanie cała władza spoczywa w rękach prezydenta Mirziyoyeva (rządzi od 2016 roku), a ruchy opozycyjne i niezależne media są zakazane. Amerykańska Komisja ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej (USCRIF) oznaczyła Uzbekistan jako „kraj szczególnej troski” w latach 2006-2017, po czym został on przeniesiony do kategorii krajów obserwowanych w świetle pozytywnych zmian w zakresie wolności religijnej. W lipcu 2021 r. wprowadzono nowe zapisy w ustawie o „wolności sumienia i organizacjach religijnych”. Ułatwiono wspólnotom proces rejestracji organizacji religijnych, natomiast za prowadzenie niezarejestrowanej działalności nadal utrzymano sankcje karne. Utrzymano nakaz urzędowego zatwierdzania treści, produkcji, dystrybucji i przechowywania publikacji religijnych. Prozelityzm i inne działania misyjne zostały uznane za nielegalne. Ustawa zachowuje ograniczenia dotyczące prywatnej edukacji religijnej. Chociaż zarejestrowane kościoły odnotowały niewielką poprawę, sytuacja nie zmieniła się w przypadku innych grup, zwłaszcza konwertytów z islamu. Spotkania chrześcijan są celem nalotów, ich uczestnicy trafiają do aresztów i doświadczają przemocy. Pewne organizacje pozarządowe (NGO) twierdzą, że rząd nadal torturuje osoby aresztowane i więzione pod zarzutem ekstremizmu religijnego lub uczestnictwa w podziemnej działalności islamskiej. 

Chociaż główną religią Uzbekistanu jest islam, w przeważającej mierze sunnicki, błędem byłoby nazywanie Uzbekistanu krajem muzułmańskim. Siedemdziesiąt lat ateizmu w czasach sowieckich pozostawiło głęboki ślad na społeczeństwie Uzbekistanu. Świecki rząd utrzymuje islam pod ścisłą kontrolą, przy czym obywatele raczej podążają za kulturą islamską, niż ściśle przestrzegają nauk islamu. Niewielka mniejszość chrześcijańska jest dość słaba z powodu wielu podziałów między denominacjami.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Naciski ze strony urzędników państwowych w Uzbekistanie są takie same w całym kraju. Presja rodziny i lokalnej społeczności na konwertytów jest silniejsza poza obszarami miejskimi, zwłaszcza w Dolinie Fergany.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Rosyjski Kościół Prawosławny przestrzega ograniczeń narzuconych przez państwo i dlatego jego działalność przebiega na ogół bez problemów. Zdarza się, że w nabożeństwach uczestniczą agenci państwowi, ale ich przebieg nie jest zakłócany, a uczestnicy nie muszą obawiać się aresztowania. Ograniczony jest jednak druk lub import materiałów chrześcijańskich.

Społeczności konwertytów

Prawa konwertytów z islamu są łamane przez państwo, rodziny i lokalną społeczność. 

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Po konwertytach ta kategoria chrześcijan doświadcza największych prześladowań, zwłaszcza gdy kościoły prowadzą działalność bez rejestracji. Grupy ewangelikalne i zielonoświątkowe cierpią z powodu nalotów, gróźb, aresztowań i grzywien.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Paranoja dyktatorska

Nie wolno prowadzić żadnej działalności religijnej poza instytucjami kontrolowanymi przez państwo. Protestanci są często określani mianem „ekstremistów’ i uważa się, że ich celem jest szpiegowanie i dążenie do zniszczenia obecnego systemu politycznego. Z perspektywy państwa chrześcijanie powinni być nie tylko kontrolowani, ale w razie potrzeby eliminowani. 

Ekstremizm islamski w połączeniu z uciskiem klanowym

Rdzenni (muzułmańscy) obywatele, którzy dokonują konwersji na chrześcijaństwo, są zmuszani, czasami przy użyciu przemocy fizycznej, do rekonwersji przez rodziny oraz członków lokalnej społeczności. Konwertyci są przetrzymywani w areszcie domowym, bici, a nawet wypędzani ze swoich społeczności. Miejscowi mułłowie wygłaszają przeciwko nim kazania. W rezultacie większość konwertytów woli ukrywać swoją konwersję. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Tradycyjna kultura islamska i normy patriarchalne stawiają kobiety niżej od mężczyzn w strukturze rodzinnej.  Kobiety nie mają prawa do wyboru własnej religii i spotykają się z silnym sprzeciwem w przypadku konwersji. Uwięzienie przez rodzinę (tj. areszt domowy) pozostaje powszechną i społecznie akceptowaną formą wywierania presji na konwertytki. Ograniczenie kontaktów społecznych, zwłaszcza kontaktów z innymi chrześcijanami, ma służyć nakłonieniu konwertyty do rekonwersji. Uprowadzenia, wymuszone rozwody i przymusowe małżeństwa są powszechne, a przemoc seksualna w małżeństwie jest często niedostrzegana i normalizowana.

• Uprowadzenie
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich
• Wymuszony rozwód
• Wymuszone małżeństwo
• Uwięzienie przez rodzinę/areszt domowy
• Śmierć
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna
• Przemoc seksualna
• Przemoc słowna

Mężczyźni

Liderami kościołów zazwyczaj są mężczyźni i wobec nich często stosowane są różne formy przemocy. Mogą zostać ukarani grzywną, zatrzymani, pozbawieni wiz wyjazdowych lub umieszczeni w areszcie domowym. Jest to celowa taktyka, która ma wywołać strach wśród pozostałych członków społeczności. Szczególnie przywódcy niezarejestrowanych kościołów są znieważani, bici i poniżani. Chrześcijańscy mężczyźni spotykają się z ciągłą nierównością; odmawia się im awansu, są wyrzucani z pracy i znajdują się pod stałą kontrolą władz. Lokalne społeczności muzułmańskie utrudniają chrześcijanom prowadzenie własnych biznesów, a obowiązkowa służba wojskowa naraża mężczyzn na prześladowania. Konwertyci płci męskiej spotykają się z przemocą słowną, fizyczną i psychiczną.

• Dyskryminacja w edukacji
• Przemoc ekonomiczna w miejscu pracy/biznesie
• Przemoc ekonomiczne / kary grzywny
• Uwięzienie przez rodzinę/areszt domowy
• Uwięzienie przez władze państwowe
• Pobór do wojska / bojówek / służba wbrew sumieniu
• Zakaz podróżowania/ograniczenia w przemieszczaniu się
• Przemoc fizyczna
• Przemoc psychiczna
• Przemoc słowna

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik 71 punktów jest taki sam jak w ŚIP 2022. Spadek wyniku nastąpił w sferze życia w społeczeństwie, nie zmienił się w sferze prywatnej i rodzinnej, a nieznacznie wzrósł w sferze narodowej i kościelnej. Wynik z zeszłego roku utrzymał się w wyniku spadku poziomu przemocy. Dwie główne siły napędowe prześladowań w Uzbekistanie (paranoja dyktatorska i islamski ekstremizm w połączeniu z uciskiem klanowym) są obecne we wszystkich sferach życia, ale islamski ekstremizm (w połączeniu z uciskiem klanowym) dominuje w sferze prywatnej i rodzinnej, a paranoja dyktatorska w sferze narodowej i kościelnej . Obie siły napędowe prześladowań spotykają się ze sobą w sferze życia w społeczeństwie. Muzułmańskie rodziny, znajomi i mieszkańcy wsi wywierają presję zwłaszcza na konwertytów, podczas gdy rząd nakłada wiele ograniczeń na działalność kościoła.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Uzbekistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Według źródeł co najmniej 48 konwertytów doświadczyło przemocy fizycznej ze strony członków rodziny i mieszkańców wsi.
• W bieżącym okresie sprawozdawczym sąsiedzi zniszczyli szklarnię chrześcijańskiego małżeństwa.
• Jak podają nasze źródła, para wraz z synem została zmuszona do opuszczenia swojego domu.
• Według naszych źródeł małżeństwo misjonarzy z czwórką dzieci zostało zmuszone do opuszczenia Uzbekistanu.

Życie prywatne

Rozmowy na tematy religijne/chrześcijańskie w społeczeństwie, także z członkami rodziny, są bardzo ryzykowne. Państwo postrzega takie rozmowy jako ewangelizację, za co grozi aresztem i więzieniem. Tylko za posiadanie materiałów chrześcijańskich cała rodzina może zostać wypędzona z wioski, pobita lub aresztowana. 

Życie rodzinne

Większość Uzbeków to muzułmanie. W rezultacie społeczeństwo muzułmańskie (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi) będą naciskali, aby dziecko chrześcijan uczestniczyło w lekcjach islamu. Z drugiej strony, w szkołach i na uniwersytetach wpajana jest uczniom propaganda antyreligijna. Wyobcowani i traktowani jako wrogowie zarówno przez rodzinę, jak i państwo, konwertyci mogą zapewnić swoim dzieciom chrześcijańskie nauczanie wyłącznie w domu, ponieważ wszelka praca z młodzieżą prowadzona przez kościoły jest nielegalna. 

Życie w społeczeństwie

Chrześcijanie poddawani są naciskom z każdej stron – albo przez muzułmańskie społeczeństwo, albo świeckie państwo. Konwertyci są kontrolowani przez swoje rodziny i lokalną społeczność. Policja regularnie zatrzymuje i przeszukuje chrześcijan, by wzbudzić strach. W odpowiedzi na donosy wspólnoty protestanckie są ofiarami nalotów policyjnych, mandatów, aresztowań i przemocy. 

Życie w kraju

Prawo wymaga od grup religijnych urzędowej rejestracji, a działalność religijną niezarejestrowanych grup uznaje za nielegalną. Prawo ogranicza również publiczne wypowiedzi i prozelityzm, cenzuruje literaturę religijną i ogranicza posiadanie materiałów religijnych w prywatnych domach. Naloty na domy chrześcijan kończyły się karami w postaci grzywny, więzienia lub prac społecznych.
Władze mogą na ogół liczyć na bezkarne działanie. Krzywda wyrządzona konwertytom i chrześcijanom oskarżonym o prowadzenie ewangelizacji zazwyczaj uchodzi donosicielom bezkarnie.

Życie w kościele

Praca religijna wśród młodzieży i nieletnich, w tym działalność szkółki niedzielnej, jest surowo zabroniona. 
Kodeks karny karze prozelityzm karą pozbawienia wolności do trzech lat (źródło: International Religious Freedom Report for 2017 Uzbekistan). Dlatego przyjmowanie konwertytów do wspólnot wiąże się z dużym ryzykiem. 

Spis treści

 8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Uzbekistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT)
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC)

Uzbekistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Chrześcijanie są zabijani za wiarę (art. 6 ICCPR).
2. Kościoły nietradycyjnych wyznań są nachodzone, nabożeństwa są zakłócane, a uczestnicy aresztowani (ICCPR Art. 9, 18 i 21).
3. Posiadanie literatury religijnej podlega poważnym ograniczeniom, wykraczającym poza dozwolone ograniczenia międzynarodowe (ICCPR Art. 18 i 19).
4. Władze państwowe i członkowie lokalnej społeczności monitorują chrześcijan i ich działalność (art. 17 ICCPR).
5. Chrześcijańskie konwertytki narażone są na przymusowe małżeństwa z muzułmanami (CEDAW Art. 16).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Wszystkie grupy religijne, w tym muzułmanie, Świadkowie Jehowy, żydzi i bahaici cierpią z powodu bardzo wysokiego poziomu nadzoru i opresji ze strony państwa. Rada do Spraw Religii (CRA) odgrywa tu kluczową rolę.

Spis treści

10. Open Doors w Uzbekistanie

Open Doors zapewnia pomoc wierzącym z Azji Środkowej w sytuacjach kryzysowych. Na pomoc mogą liczyć osoby w więzieniach, wykluczone z rodzin i wspólnot, pozbawione środków do życia i zatrudnienia z powodu wiary w Chrystusa. Wzmacniamy prześladowany Kościół w Azji Środkowej przede wszystkim poprzez: 

• Dystrybucję literatury chrześcijańskiej 
• Wsparcie modlitewne 
• Szkolenia biblijne  
• Pracę z dziećmi i młodzieżą 
• Służbę wśród kobiet 
• Szkolenia w zakresie rzecznictwa i świadomości 
• Obecność wśród osób potrzebujących pomocy 
• Służbę medyczną 
• Szkolenia zawodowe 
• Projekty rozwoju społeczno-gospodarczego 

Spis treści

11. Módl się za Uzbekistan

• Mniejszość chrześcijańska jest osłabiona z powodu wielu podziałów między różnymi denominacjami. Módl się o jedność między wyznaniami, aby chrześcijanie w Uzbekistanie byli silnym świadectwem.
• Módl się także za kościoły niezarejestrowane, aby miały mądrość w radzeniu sobie z nowym, ułatwionym procesem rejestracji i odwagę do kontynuowania spotkań.
• Módl się za chrześcijan, którzy są dyskryminowani w społeczeństwie z powodu swojej wiary. Módl się, aby Jezus ich prowadził, dawał im radość i nowe perspektywy.
• Módl się za rząd Uzbekistanu, aby pozwalał na coraz większą wolność religijną. Poproś Jezusa Chrystusa o spotkanie z rządzącymi krajem, aby otworzyli się na Niego.