Etiopia

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2021 – 30.08.2022

Prześladowania, nietolerancja i dyskryminacja są w różnym stopniu doświadczane przez wszystkie wspólnoty chrześcijańskie w różnych częściach kraju. Nietradycyjne grupy chrześcijańskie stykają się z poważnymi naruszeniami ze strony lokalnych (regionalnych) władz i Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego (EOC). Konwertyci na chrześcijaństwo ze środowiska muzułmańskiego i konwertyci międzywyznaniowi ze środowiska ortodoksyjnego stykają się z ostrym traktowaniem ze strony swoich rodzin i społeczności. Nastąpił również wzrost prześladowań chrześcijan, którzy porzucili tradycyjne afrykańskie praktyki religijne. W niektórych rejonach chrześcijanie są wykluczani i/lub odmawia się im dostępu do zasobów danej społeczności.

Profil kraju w PDF

Poniższy profil kraju jest przetłumaczonym fragmentem z Country Dossier World Watch Research, działu badawczego Open Doors. Kompletne lub skrócone dossier w języku angielskim można pobrać tutaj.

  Profil kraju w PDF

  Skrócony profil w PDF

Spis treści

1. Tło

Konstytucja z 1995 ustanowiła federalną formę rządu. Forma ta i ideologia będąca podstawą „danego rodzaju układu federalnego” (tzn. języka i rozplanowania osiedlania) miały poparcie Tigrajskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (Tigray People's Liberation Front, TPLF) i innych etnicznych partii politycznych. W Etiopii głównym wyznacznikiem tożsamości jest etniczność, nie religia. Konflikty na tle religijnym wciąż wybuchają, ale brak bezpieczeństwa w Etiopii dotyczy głównie grup zbrojnych o charakterze etnicznym. Seria antyrządowych gwałtownych protestów, które zaczęły się w 2015 roku, zmusiła premiera TPLF do rezygnacji w 2018 roku. Jego miejsce zajął dr Abiy Ahmed, zielonoświątkowiec, który w 2019 roku założył Partię Dobrobytu. TPLF odmówił wejścia do rządu. W lipcu 2018 roku podpisano traktat pokojowy z Erytreą, formalnie kończąc wojnę, która trwała od 1998 do 2000 roku. Jednak w 2020 roku rywalizujące regionalne, etniczne i polityczne frakcje starły się o ideologię, władzę i zasoby, zabijając tysiące ludzi i powodując wysiedlenie ponad trzech milionów osób. Etiopia miała przeprowadzić wybory w sierpniu 2020 roku, ale z powodu pandemii COVID-19 zostały one zawieszone. W listopadzie 2020 roku różnica zdań między TPLF i etiopskim rządem federalnym doprowadziła do poważnego konfliktu, który rząd nazwał „operacją egzekwowania prawa”. TPLF został usunięty z władz regionalnych, a parlament ustanowił przejściowy rząd opiekuńczy. Jednak w czerwcu 2021 roku siły rządowe ustąpiły i TPLF odzyskał kontrolę nad regionem. Ponadto TPLF zdołał zepchnąć rząd na południe i wkroczył głęboko na terytoria regionów Afaru i Amhary. Po krótkim zaprzestaniu działań zbrojnych, brak bezpieczeństwa znów zapanował w regionach Tigraju, Amhary i Afaru, negatywnie wpływając na osoby przesiedlone wewnątrz kraju (ang. IDP) czy utrudniając działania humanitarne (według ONZ).

Etiopia pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów świata, choć silny wzrost gospodarczy w ostatniej dekadzie doprowadził do zmniejszenia ubóstwa. Etiopia ma słabą infrastrukturę technologiczną, co jest skutkiem przemocy zbiorowej, represji związanych z wojną domową i innych katastrof spowodowanych przez człowieka albo klęsk żywiołowych. Według Freedom House, treści polityczne, społeczne i religijne zostały zablokowane, relacje międzyludzkie były z premedytacją zakłócane, a dyskusje online (zwłaszcza na temat wojny w Tigraju) były manipulowane przez rząd i innych komentatorów. Etiopia była jednym z pierwszych krajów, które przyjęły chrześcijaństwo jako religię państwową (Etiopski Kościół Ortodoksyjny, ang. EOC). Mimo, że nie ma ono już tego statusu, Kościół wciąż ma duże wpływy na arenie politycznej. Ingerencja rządu etiopskiego często wywołuje niezadowolenie wśród ludności, ponieważ instytucje religijne są postrzegane jako współdziałające. Ponadto formalna organizacja polityczna oparta na religii jest w Etiopii technicznie zakazana. W tym kontekście kościoły protestanckie uważa się za zasadniczo (apolitycznych) przedstawicieli zachodniej ideologii i interesów. Apolityczny charakter ruchu protestanckiego, łącznie z konwertytami z islamu i niektórymi byłymi członkami EOC, zwiększył napięcie między tymi chrześcijanami a rządem etiopskim. Mniejszość muzułmańska w tym kraju jest bardzo znacząca. Sufizm ma długą tradycję, a bardziej konserwatywne nurty salafickie – obecne od lat 30-tych ubiegłego wieku – rozwijają się bardziej od lat 60-tych ubiegłego wieku. Premier uwolnił wszystkich przywódców muzułmańskich, których aresztowano za czasów poprzedniego premiera. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Rozkład geograficzny przemocy wobec chrześcijan w Etiopii zależy od tego, co jest głównym źródłem prześladowań w danym rejonie. Na przykład punktem zapalnym przemocy wynikającej z protekcjonizmu wyznań chrześcijańskich są tereny Amhary, Tigraju i niektóre części Oromii. Punkty zapalne opresji islamskiej znajdują się w niektórych częściach wschodniej i zachodniej Oromii, Afaru i w regionie Somali. Gurage, Silte i Alaba to inne rejony, gdzie przemoc jest najbardziej dotkliwa.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Znacząca obecność EOC w kraju jest ewidentna. Kościół ten jest jednym z czynników, które przyczyniają się do złożoności dynamiki naruszeń wolności religijnej w Etiopii. EOC sam jest ofiarą tej przemocy, ale także odgrywa kluczową rolę jako jej sprawca. Historyczne wspólnoty chrześcijańskie stykają się z przemocą, głównie ze strony rządu i radykalizmu islamskiego. Presja jest wywierana na EOC także na obszarach, gdzie dominują wpływy plemienne. Największe grupy chrześcijan ortodoksyjnych znajdują się w Etiopii północnej i środkowej. Chrześcijanie żyjący w stanach regionalnych zdominowanych przez muzułmanów (Harrari, Somalia, Afar), jak również społeczności lokalne (np. pośród Siltów), napotykają trudności w prowadzeniu życia zgodnie ze swą wiarą.

Społeczności konwertytów

Kategoria ta obejmuje:

• chrześcijan wywodzących się ze środowiska muzułmańskiego,
• konwertytów międzywyznaniowych (przechodzących z jednego wyznania chrześcijańskiego do innego), oraz
• konwertytów z tradycyjnych wierzeń etnicznych na chrześcijaństwo. Konwertytów w kraju dotyka przemoc z różnych źródeł. Na terenach zdominowanych przez muzułmanów presja i przemoc wobec konwertytów z islamu ma źródło głównie w rodzinie, dalszej rodzinie, przywódcach społeczności oraz niechrześcijańskich przywódcach religijnych. Na obszarach zdominowanych przez EOC źródłem przemocy są głównie wyznawcy EOC. We wszystkich częściach kraju konwertyci napotykają przemoc ze strony rządu (władz lokalnych). Na obszarach z dominacją opresji klanowej konwertyci mogą napotykać przemoc ze strony wyznawców tradycyjnych etnicznych systemów wierzeń i muzułmanów, którzy dążą do wymuszenia udziału w różnych działaniach religijnych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta obejmuje kongregacje baptystyczne, ewangelickie i zielonoświątkowe, które są liczebnie znaczące. Społeczności te przyciągają intensywną przemoc, głównie ze strony rządu, EOC i grup islamskich. Rozrastają się one bardzo szybko w porównaniu z innymi odmianami chrześcijaństwa. Protestanci żyjący na obszarach zdominowanych przez muzułmanów i ortodoksyjnych chrześcijan napotykają różne formy naruszeń praw. Ta kategoria chrześcijaństwa jest przez wiele osób postrzegana jako zagrożenie, ponieważ zwiększa się jej liczebność i wpływy. W rezultacie chrześcijanie napotykają presję i przemoc z wielu stron. 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Stanowią one faktyczne zagrożenie dla chrześcijan, zwłaszcza na terenach zdominowanych przez społeczności muzułmańskie. Wraz z nasilającym się radykalizmem w regionie i poza nim, zwiększają się też wpływy islamu radykalnego (politycznego) na szczeblu lokalnym, regionalnym i narodowym. W procesie tym różne odmiany chrześcijaństwa stają się coraz bardziej narażone na presję w niemal wszystkich sferach życia – zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie muzułmanie stanowią większość, chrześcijanie są nękani, często odmawia się im dostępu do zasobów komunalnych. Ponadto chrześcijanie są ofiarami przemocy, która czasem prowadzi do śmierci. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo są wykluczani, często odmawia się im praw rodzinnych, takich jak prawo do dziedziczenia i opieka nad dziećmi. Należy też zauważyć, że nasilanie się radykalnego islamu w sąsiedniej Somalii i Sudanie przenika do Etiopii. 

Protekcjonizm wyznań chrześcijańskich

Głównym jego inspiratorem jest Etiopski Kościół Ortodoksyjny (ang. EOC). Jest on przeciwny zwłaszcza chrześcijanom ewangelicznym, którzy są postrzegani jako wyznawcy religii zachodniej stanowiącej zagrożenie dla etiopskiego nacjonalizmu i kultury od dawna pielęgnowanej przez EOC. Powszechne są kazania i śpiewy zdecydowanie krytykujące chrześcijan ewangelicznych. EOC poważnie narusza prawa chrześcijan, którzy odchodzą z niego aby przyłączyć się (przede wszystkim) do kościołów protestanckich, albo którzy przyłączają się do ruchów odnowy w samym EOC. Naruszenia te przejawiają się na różne sposoby. Członkowie EOC wykorzystują swoje powiązania z rządem, aby ograniczać rozwój kościołów nieortodoksyjnych, zdarza się, że atakują chrześcijan fizycznie. Naruszenia te występują głównie w północnej i środkowej części kraju, gdzie większość ludzi należy do kościoła ortodoksyjnego. 

Dyktatorska paranoja

W minionych latach rząd etiopski stał się bardziej autorytarny i ograniczył prawa społeczeństwa obywatelskiego i instytucji religijnych. Poprzedni rząd etiopski okazał się być podejrzliwy wobec religii ogólnie, a chrześcijan w szczególności. 

Opresja klanowa

Przez ostatnie ćwierć wieku polityka etniczna zdominowała wszystkie obszary życia publicznego w kraju. Ten dyskurs polityczny doprowadził do poszukiwania „korzeni i tożsamości”, co sprawiło, że niektóre osoby i grupy stały się wrogo nastawione do chrześcijaństwa. Do 1974 roku EOC reprezentował religię państwową. W latach 1974 do 1991 kraj był pod rządami komunistycznymi, obalonymi (po 17 latach wojny domowej) przez koalicję różnych grup rebelianckich utworzonych z rozmaitych grup etnicznych. Tym grupom etnicznym obiecano poszanowanie i uznanie ich kultury i tożsamości w czasie Etiopskiej Karty Przejściowej z 1991 roku, powołanej po upadku reżimu komunistycznego. Początkowo postrzegano to jako posunięcie rozsądne politycznie, ale rząd podsycił niechęć do chrześcijaństwa wśród niektórych grup etnicznych. W regionach takich jak Afar i Somali (Ogaden) islam jest ściśle połączony z etnicznością. Inne plemiona także żądają, aby chrześcijanie uczestniczyli w starciach plemiennych, a w przypadku odmowy podejmują działania odwetowe.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Naruszenia praw chrześcijańskich kobiet i dziewcząt (nie tylko konwertytek) często mają postać uprowadzeń i zmuszania do małżeństwa z mężczyzną, który nie jest chrześcijaninem. Po zawarciu małżeństwa oczekuje się, że żona przyjmie religię męża. Gwałt jest efektywnym „narzędziem” karania chrześcijanek, co skutkuje izolacją w społeczności, wstydem dla rodziny i ograniczeniem perspektyw małżeńskich w przyszłości. Najbardziej dotkliwa przemoc kierowana jest przeciwko konwertytkom z islamu. Grozi im izolacja w rodzinie, areszt domowy, przemoc fizyczna i utrata spadku. Kobietom zamężnym grozi rozwód i utrata opieki nad dziećmi. 

• Uprowadzenia
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich
• Odmowa opieki nad dziećmi
• Odmowa spadku albo posiadania dóbr materialnych
• Dyskryminacja/nękanie poprzez edukację
• Wymuszony rozwód
• Wymuszone małżeństwo
• Uwięzienie przez rodzinę/areszt domowy
• Przemoc fizyczna
• Przemoc seksualna

Mężczyźni

Mężczyznom będącym chrześcijanami grożą ataki fizyczne, wysiedlenia, rabunki, a nawet zabicie. Są oni strategicznym celem, gdyż są żywicielami rodziny. Atakowanie ich osłabia całą rodzinę. Aby uniknąć ataków i prześladowania, konwertyci podejmują się ucieczki. Państwo narusza też wolność religijną mężczyzn poprzez więzienie chrześcijan, co jest szczególnym zagrożeniem na obszarach zdominowanych przez muzułmanów. Władze ingerują też w wybory i nominacje kościelne. Mężczyźni stanowią większość przywódców kościoła, dotyczy to więc głównie mężczyzn będących chrześcijanami.

• Odmowa spadku albo posiadania dóbr materialnych
• Dyskryminacja/nękanie poprzez edukację
• Zmuszanie do opuszczenia miasta/kraju
• Uwięzienie przez władze
• Śmierć
• Przemoc fizyczna

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik Etiopii pozostał na poziomie 66 punktów, tak jak w ubiegłym roku (ŚIP 2022). Nieznacznie wzrosła punktacja w kategorii przemocy, ale nie na tyle, by mogło to wpłynąć na wynik ogólny. Ogólna presja wywierana na chrześcijan w Etiopii pozostaje wysoka, zwłaszcza w sferze życia społeczności i życia kościoła.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Etiopii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Zaatakowano, uszkodzono albo splądrowano ponad 20 kościołów i budynków kościelnych.
• 28 kwietnia 2022 r. grupa muzułmanów spaliła dwa kościoły ortodoksyjne i trzy protestanckie w Worabe (Silt'e, południowa Etiopia).
• 29 kwietnia 2022 r. grupa muzułmanów spaliła jeszcze jeden kościół ortodoksyjny w Worabe.

Życie prywatne

Konwersja z islamu postrzegana jest jako zdrada przodków i wyrzeczenie się tożsamości. Jest zabroniona i podlega karze wymierzanej przez rodzinę i społeczność. Ogromną presję wywiera rodzina, której reputację konwersja członka naraża na szwank, podobny wpływ wywiera lokalna społeczność. Presja ta jest wzmożona na obszarach wiejskich. W północnej Etiopii – centrum działania EOC – konwertyci na protestantyzm często są izolowani albo zmuszani do opuszczenia społeczności. Dla odmiany, protestantyzm jest normą na obszarach południowej Etiopii i Oromii, gdzie konwertyci nie napotykają takiej opozycji. Posiadanie materiałów chrześcijańskich jest dla konwertytów niebezpieczne, zdarzały się ataki na chrześcijan za posiadanie muzyki gospel albo „wersje” Biblii sprzeczne z nauczaniem Kościoła Ortodoksyjnego. Coraz częściej dochodzi do nadużyć wobec chrześcijan, którzy wypowiadają się o swojej wierze online. Eksponowanie symboli chrześcijańskich (na przykład noszenie krzyża) może być postrzegane jako akt sprzeciwu w odległych regionach, gdzie muzułmanie stanowią większość.

Życie rodzinne

W niektórych rejonach dzieci chrześcijan są zastraszane, a nawet atakowane. Na terenach, gdzie muzułmanie stanowią większość, dzieci muszą uczęszczać do islamskich szkół. Kiedy chrześcijanin pochodzący z kręgów ortodoksyjnych dołącza do grupy protestanckiej (nazywanej tam Pentay), członkowie rodziny, księża i ultrakonserwatywne grupy EOC wywierają presję, aby doprowadzić do powrotu tej osoby. Czasem konwertyta zmuszany jest do picia „wody święconej”, ponieważ uważa się taką osobę za opętaną przez diabła. Uzyskanie miejsc pochówku na terenach muzułmańskich i zdominowanych przez EOC jest bardzo trudne dla chrześcijan spoza EOC.

Życie w społeczeństwie

W rejonach zdominowanych przez EOC osoby, które opuściły EOC napotykają poważne wyzwania ze strony członków społeczności, takie jak znalezienie szkół, w których ich dzieci byłyby bezpieczne. Na terenach, gdzie muzułmanie stanowią większość, zwłaszcza wiejskich, chrześcijanie są narażeni na dyskryminację i nękanie. W Etiopii powszechne są uprowadzenia panien młodych i zmuszanie do małżeństwa dzieci w wieku zaledwie 11 lat, zwłaszcza w odniesieniu do konwertytów na obszarach wiejskich. Zdarza się monitorowanie chrześcijan przez członków społeczności, którzy niekiedy wysyłają nawet dzieci do szpiegowania kościołów i domów chrześcijan. 

Życie w państwie

Prawa ustanowione przez poprzedni rząd ograniczały nadawanie audycji religijnych i nauczanie religii. Publiczne wyrażanie opinii chrześcijańskich wciąż jest wyzwaniem, zwłaszcza dla konwertytów albo wyznawców mniejszościowych grup chrześcijańskich. Prawo nadal ogranicza działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, chociaż nowy projekt znosi większość tych ograniczeń. Od wielu lat nie powstają żadne nowe partie polityczne. Władze, zwłaszcza lokalne, dyskryminują chrześcijan spoza EOC na terenach zdominowanych przez EOC albo muzułmanów. Wielu kaznodziejów muzułmańskich i EOC prowadzi kampanie oszczerstw przeciwko zielonoświątkowcom i ewangelikom, często twierdząc, że fałszują oni wiarę po to, by otrzymywać pomoc z zagranicy. Niektórzy kaznodzieje zielonoświątkowi „odwzajemniają się” wypowiedziami przeciwko Chrześcijanom Ortodoksyjnym, przedstawiając ich jako zacofanych.

Życie w kościele

Pastorzy, zwłaszcza z nowszych wyznań, są nękani na terenach wiejskich zdominowanych przez opresję islamską i chrześcijański protekcjonizm wyznaniowy. Pastorzy są najbardziej widocznymi celami i często są oskarżani o niszczenie wartości społeczności. Wypowiadanie się przeciwko podżegaczom może wywołać działania odwetowe. Podmioty niepaństwowe, takie jak radykalne grupy islamskie, monitorują działalność chrześcijan; zdarzały się ataki na kościoły podczas nabożeństw i niszczenie mienia. Jak zawsze, narażeni są zwłaszcza konwertyci. W obawie przed atakami, często ukrywają oni swą wiarę.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Etiopia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (International Covenant on Civil and Political Rights, ICCPR)
2. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, ICESCR)
3. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, CEDAW)
4. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur (Convention against Torture, CAT)
5. Konwencja o prawach dziecka (Convention on the Rights of the Child, CRC)

Etiopia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając albo nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. konwertyci chrześcijańscy są wykluczani, odmawia się im prawa do wolności religii lub przekonań (ICCPR, art. 18)
2. chrześcijanom odmawia się prawa do wolności wypowiedzi (ICCPR, art. 19)
3. ograniczane są pokojowe zgromadzenia religijne chrześcijan, co jest naruszeniem prawa do pokojowych zgromadzeń (ICCPR, art. 21)
4. chrześcijanki są przymusowo wydawane za mąż i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań (ICCPR, art. 23.3; CEDAW, art. 16 i CEDAW, art. 10)
5. chrześcijankom odmawia się równych praw i obowiązków podczas małżeństwa i przy jego rozwiązaniu (ICCPR, art. 23.4 i CEDAW, art. 16)

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

W kraju jest kilka mniejszości religijnych, na które także wpływają przepisy o nadawaniu audycji, roli wiary w edukacji, jak też i prawo o społeczeństwie obywatelskim. Ogólnie rzecz biorąc prawo to wymaga złożenia wniosku o rejestrację każdej grupy religijnej z wyjątkiem chrześcijan ortodoksyjnych i katolickich, muzułmanów i Żydów. Ponadto przepisy o rejestracji wymagają, aby wniosek o rejestrację i udzielenie zgody na prowadzenie działalności dla społeczności religijnej składało minimum 50 osób, a dla duszpasterstwa albo stowarzyszenia minimum 15 osób. Wymogi te miały poważny wpływ na nowsze mniejszości religijne. W niektórych rejonach mormoni i Świadkowie Jehowy (których jest mniej niż 50) mają problemy z organizacją oficjalnego miejsca na nabożeństwa. Dzieje się tak zwłaszcza tam, gdzie grupy większościowe są znane z wrogiego nastawienia do mniejszości religijnych.

Spis treści

10. Open Doors w Etiopii

Open Doors działa w Etiopii od końca lat 80-tych ubiegłego wieku. Działamy poprzez miejscowy kościół, zapewniając szkolenia teologiczne, wsparcie praktyczne i duchowe, kursy w zakresie umiejętności potrzebnych w rozwoju społeczno-ekonomicznym i opieki nad ofiarami przemocy.

Spis treści

11. Módl się za Etiopię

• Módl się, o wiele mądrości dla rządu kraju ciężko dotkniętego wojną, suszą, epidemiami i niestabilnością polityczną.
• Módl się, aby chrześcijanie, którzy są pod silną presją, aby porzucić swoją wiarę, mieli siłę, aby trzymać się Jezusa i powierzyć Mu swoją przyszłość.
• Módl się, za posługę wśród kobiet i młodzieży i poproś Boga, aby więcej kobiet i młodzieży nawróciło się na wiarę chrześcijańską, a w wyniku tego Kościół został wzmocniony.