Komory

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Mniejszości religijne, zwłaszcza chrześcijanie, podlegają ekstremalnym ograniczeniom w zakresie publicznych praktyk religijnych, a nawet rozmów na tematy religijne. Jeszcze większe wyzwania czekają rodziny chrześcijańskie, zwłaszcza w przypadku konwertytów z islamu. Zmuszeni są wysyłać swoje dzieci do medresy (muzułmańskiej szkoły), bo w przeciwnym razie narażają się na ostracyzm. Publiczne praktyki religijne, a nawet rozmowy w przestrzeni publicznej o chrześcijaństwie mogą być interpretowane jako prozelityzm, który podlega karze. Wciąż pojawiają się doniesienia o tym, że lokalne społeczności alienują osoby podejrzane o konwersję na chrześcijaństwo, tworząc w ten sposób atmosferę wrogości wobec wolności religijnej. Konwertytki mogą być umieszczone w areszcie domowym przez rodzinę i społeczność lokalną. Uwarunkowania, w jakich funkcjonują chrześcijanie nawróceni z islamu, zmuszają ich do praktykowania swojej wiary w tajemnicy. Tak silnie restrykcje środowisko, w którym muszą się odnaleźć mniejszości religijne na Komorach, znacząco ogranicza ich wolność religijną i stawia przed nim poważne wyzwania.

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Po latach politycznej niestabilności trwającej od 1975 roku, kiedy to Francja utraciła kontrolę nad tym obszarem, w 2006 roku archipelag Komorów przeszedł demokratyczną transformację. Islam jest oficjalną religią państwową zapisaną w konstytucji, a szkoła islamu sunnickiego Shafi'i wyznacza normy życia na Komorach, gdzie 98% ludności stanowią chrześcijanie. Konstytucja gwarantuje równość praw wszystkim osobom bez względu na wiarę lub przekonania, ale działalność ewangelizacyjna jest prawnie zabroniona i podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności (nie dotyczy to islamu sunnickiego). Prawo przewiduje deportację cudzoziemców, którzy prowadzą działalność ewangelizacyjną.

W kraju działa tylko garstka organizacji pozarządowych (NGO). Rząd dyskryminuje te spośród nich, które mają charakter chrześcijański, ograniczając ich działalność oraz możliwość promocji.

Mieszkańcy Komorów żyją w matriarchalnym systemie rodzinnym, nieczęsto spotykanym w innych rejonach Afryki. W tym systemie to rolą kobiety jest inicjowanie małżeństwa i budowanie domu dla rodziny. Mężczyźni nadal sprawują przywództwo religijne, ale to kobiety mają największy wpływ na decyzje podejmowane w rodzinie. Mimo to, kobiety regularnie są dyskryminowane wobec prawa, a także mierzą się z kulturowymi praktykami poligamii, zawierania jednostronnych rozwodów i aranżowanych małżeństw dzieci. Kraj ten dodatkowo boryka się z dużą gęstością zaludnienia i ubóstwem.

Komory mają niski poziom przestępczości i nie występuje tu bezpośrednie zagrożenie ze strony islamistycznych grup paramilitarnych. Niestety, żyją tu także radykalni islamiści (znani jako djaulas), którzy prześladują chrześcijan, zwłaszcza konwertytów z islamu.

Populacja chrześcijan na Komorach (zaledwie 0,5%) koncentruje się w większych miastach, zwłaszcza w stolicy Moroni oraz w Mutsamudu, głównym mieście na wyspie Anjouan. Większość chrześcijan stanowią katolicy.

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

Wszystkie wspólnoty chrześcijańskie na Komorach są prześladowane, ale najbardziej dotkliwe prześladowania dotykają konwertytów z islamu, niezależnie od tego, gdzie mieszkają.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijanie, którzy reprezentują grupę zrzeszającą emigrantów (np. kościół Malgaszów z Madagaskaru), nie mogą integrować się z konwertytami z islamu oraz głosić kazań poza budynkami kościelnymi – pod groźbą deportacji. Naciski pochodzą zarówno od radykalnych islamistów, jak i niechrześcijańskich przywódców religijnych oraz liderów politycznych. Poprawa sytuacji w kraju może nadejść wraz z pozytywnymi zmianami zainicjowanymi przez rząd oraz zacieśnianiem relacji z krajami zachodnimi.

Historyczne wspólnoty chrześcijańskie

Ta kategoria wspólnot nie istnieje oddzielnie od wspólnot ekspatriantów.

Społeczności konwertytów

Chrześcijanie nawróceni z islamu doświadczają prześladowań w domu ze strony rodziny i członków lokalnej społeczności. Krewni i przyjaciele zrywają z nimi wszelkie kontakty. Konwertyci doświadczają również prześladowań ze strony urzędników państwowych, działaczy politycznych, niechrześcijańskich przywódców religijnych, djaulów (radykałowie islamscy) i innych radykalnych grup islamistycznych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Chrześcijanom należącym do tej kategorii, w której znajdują się baptyści i Kościoły ewangelikalne, grożą grzywny i kary więzienia za prowadzenie działalności misyjnej. Kodeks karny stanowi, że „każdy, kto ujawnia, rozpowszechnia i naucza muzułmanów religii innej niż islam, podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do jednego roku oraz grzywnie w wysokości od 50 000 do 500 000 franków komoryjskich” (od około 420 zł do 4400 zł). 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Prześladowania ze strony wyznawców islamu na Komorach nie są niczym nowym, jednak nasiliły się wraz z przyjęciem poprawki do konstytucji, która ustanowiła islam sunnicki religią państwową. Równolegle z uchwaleniem nowej konstytucji coraz więcej wyznawców islamu mieszkających na Komorach radykalizuje swoje poglądy, zwłaszcza na wyspach Anjouan i Moheli. W meczetach i medresach, muzułmańscy przywódcy religijni w swoim nauczaniu podsycają antychrześcijańskie nastroje. Djaulas, ultrakonserwatywna grupa radykalnych islamskich uczonych, spośród których wielu zostało przeszkolonych w Pakistanie, swoim nauczaniem nawołuje do jeszcze bardziej radykalnego przestrzegania prawa szariatu. Djaulas nękają, zastraszają i poddają ostracyzmowi chrześcijan, zwłaszcza konwertytów z islamu. Dla większości mieszkańców Komorów, podobnie jak w przypadku wielu innych krajów muzułmańskich, odejście od islamu jest nie do pomyślenia. Osoby odwracające się od islamu są dyskryminowane i nękane przez członków najbliższej rodziny i lokalnej społeczności. Chrześcijanom odmawia się prawa do miejsca sprawowania kultu, nie mogą publicznie poruszać tematów religii w rozmowie ani publicznie nauczać.

Paranoja dyktatorska

Rząd skonsolidował władzę poprzez promowanie islamu sunnickiego kosztem wszystkich innych religii, nakładając poważne ograniczenia na działalność chrześcijan i chrześcijańskich organizacji pozarządowych. Rząd otwarcie stwierdził, że wolność wyznania nie dotyczy konwertytów oraz chrześcijan.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Pomimo matrylinearnego dziedzictwa, praktyki religijne i życie społeczne na Komorach są zdominowane przez zasady sunnickie, co stawia chrześcijańskie kobiety i dziewczęta w niekorzystnej sytuacji społecznej. Przypadki przemocy domowej i prześladowania chrześcijanek, zwłaszcza kobiet nawróconych z islamu, nie są zgłaszane z powodu ich niskiej pozycji społeczno-ekonomicznej i słabej ochrony prawnej. Zamężna kobieta, która dokonała konwersji, może zostać zmuszona do rozwodu przez krewnych i członków lokalnej społeczności. Zachowuje jednak prawo do opieki nad swoimi dziećmi. Kobiety i dziewczęta z Komorów są narażone na wysokie ryzyko handlu ludźmi ze względu na słabą kontrolę graniczną w tym kraju.

Formy wywierania nacisku: 

• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odebranie prawa własności/wydziedziczenie;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna. 

Mężczyźni

Chociaż istnieje wiele podobieństw między doświadczeniami chrześcijańskich mężczyzn i kobiet, to prześladowania skierowane przeciwko konwertytom różnią się w zależności od płci. Mężczyźni, którzy nawrócili się z islamu, są poddani presji społecznej, której celem jest zmuszenie ich do opuszczenia domu oraz rozwodu, ze względu na panujący zwyczaj zamieszkania w pobliżu rodziny żony. Brak przepisów prawnych przeciwdziałających dyskryminacji konwertytów oraz duża liczba sympatyków ekstremizmu sprzyjają stosowaniu dyskryminacyjnej polityki w miejscu pracy oraz groźbie przemocy fizycznej, co zmusza wielu konwertytów do ucieczki z kraju. Przywódcy kościelni są szczególnie narażeni na dyskryminację i aresztowania. 

Formy wywierania nacisku: 

• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odmowa dostępu do jedzenia i wody;
• nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy.
• przymusowe opuszczenia domu – wypędzenie;
• uwięzienie przez władze;
• przemoc psychiczna;
• przemoc słowna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Ogólny wynik kraju powoli wzrastał w ciągu ostatnich kilku lat. Chociaż średnia presja utrzymuje się na tym samym poziomie 12,9 pkt od ŚIP 2023, wynik za przemoc wzrósł z 1,1 pkt w ŚIP 2024 do 2,6 pkt w ŚIP 2025. Tylko chrześcijańscy ekspatrianci mogą spotykać się na nabożeństwach, i tylko w trzech zarejestrowanych kościołach w Moroni, Mutsamudu i Moheli. Publiczne głoszenie religii innej niż islam sunnicki jest surowo zabronione. Lokalne społeczności coraz częściej poddają ostracyzmowi osoby podejrzane o przejście z islamu na chrześcijaństwo.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Komorów.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, poniższe liczby należy rozumieć jako wartości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb symbolicznych 10 000*, 100 000* i 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Zaatakowano dom człowieka podejrzewanego o konwersję na chrześcijaństwo.
• Dwie chrześcijanki zostały zmuszone do poślubienia niechrześcijan, aby w ten sposób odwieść je od chrześcijaństwa.

Życie prywatne

Chociaż konwersja nie jest oficjalnie zakazana, obywatele Komorów, którzy zmienili religię z islamu na inną, napotykają silną presją ze strony członków rodziny i przyjaciół, lub też mierzą się z ostracyzmem lub utratą środków do życia, a nawet rozwodem. Konwertyci nie mogą nosić symboli chrześcijańskich, takich jak krzyż, nie narażając się na przemoc. Rząd otwarcie zachęcał do przemocy wobec obywateli niebędących sunnitami. Prawo zabrania publicznego wykonywania niesunnickich praktyk religijnych, tłumacząc to naruszeniem spójności społeczeństwa i zagrożeniem dla jedności narodowej. Publiczne nauczenie jest przestępstwem, a każda wzmianka na temat chrześcijaństwa lub dawanie wyrazu swoim przekonaniom może być interpretowane jako ewangelizacja. Działalność mająca na celu nakłaniania kogoś do zmiany religii jest nielegalna i podlega karze grzywny oraz karze pozbawienia wolności do jednego roku.

Życie rodzinne

Rząd wyraźnie stwierdził, że wolność wyznania nie dotyczy mieszkańców Komorów. Chrześcijańskie ceremonie, takie jak śluby, mogą być interpretowane jako ewangelizacja, tj. nielegalna działalność, która może prowokować ataki ze strony tłumu. Rząd przyjął stanowisko, że wszyscy mieszkańcy Komorów są muzułmanami sunnickimi, a każde dziecko (nawet konwertyty) jest uważane za muzułmanina i jako takie rejestrowane. Nie ma możliwości, aby rodzice odmówili wysłania swoich dzieci do szkół islamskich.

Życie w społeczeństwie

Otwarte praktykowanie chrześcijaństwa jest zabronione, a społeczeństwo bacznie obserwuje wszelkie grupy niemuzułmańskie. Konwertyci z islamu są grupą najbardziej zagrożoną, marginalizowaną, wykluczaną i nękaną. Są oni postrzegani jako odszczepieńcy, niegodni szacunku i ochrony. Często zdarza się, że konwertyci są zmuszani do porzucenia swojej wiary, dlatego też chrześcijańscy konwertyci ukrywają swoje nawrócenie.

Życie w państwie

Na Komorach następuje regres w zakresie wolności religijnej. Rząd, zgodnie z obowiązującą konstytucją, publicznie wzywa obywateli do odrzucenia wszelkich form religii z wyjątkiem islamu sunnickiego. Rodziny i społeczności, które odcinają się od konwertytów, czy to chrześcijan, czy muzułmanów szyickich, postępują zgodnie z zaleceniami władz państwowych. Chrześcijanie z trudem znajdują miejsca kultu, ponieważ rząd pozwala im spotykać się tylko w kilku wyznaczonych miejscach w całym kraju: kościołach emigrantów w Moroni i Mutsamudu.

Życie w Kościele

Działania Kościoła pozostają pod stałym nadzorem, co ma chronić obywateli Komorów przed konwersją na inne religie. Prowadzenie działalności chrześcijańskiej poza budynkami kościelnymi jest postrzegane jako nielegalne szerzenie idei, które mają skłonić muzułmanów do porzucenia islamu. Wspólnoty konwertytów i inne nietradycyjne wspólnoty chrześcijańskie co prawda istnieją, ale nie mogą one swobodnie ani oficjalnie działać. Istniejące kościoły emigrantów nie mają prawa otwierać nowych placówek, ponieważ byłoby to dowodem na ich wzrost. Od dziesięcioleci w kraju nie zbudowano ani nie zarejestrowano żadnego nowego kościoła.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Komory zobowiązały się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

*Komory podpisały, ale nie ratyfikowały Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowego paktu praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych.

Komory nie wypełniają swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Chrześcijańscy rodzice nie mogą wychowywać swoich dzieci zgodnie ze swoimi wartościami religijnymi (Art. 14 CRC);
• Chrześcijańskie konwertytki narażone są na wymuszone małżeństwa z muzułmańskimi mężczyznami lub przymusowy rozwód (Art. 16 CEDAW).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Według raportu na temat wolności religijnej Departamentu Stanu USA (USA IRFR Komory 2023): Konstytucja nakazuje, aby zasady i przepisy regulujące kult i życie społeczne były zgodne z islamem sunnickim, w szczególności z doktryną Shafi'i. Propagowanie jakiejkolwiek religii innej niż islam sunnicki jest zabronione, a prawo przewiduje deportację cudzoziemców, którzy angażują się w takie działania. Publiczne wykonywanie praktyk religijnych, innych niż sunnickie, jest zabronione, ponieważ jest postrzegane jako zagrożenie dla spójności społecznej i jedności narodowej. W raporcie dodano, że członkowie grup szyickich i innych grup niesunnickich przyznali, że stosują ścisłą autocenzurę, praktykując oraz rozmawiając na tematy związane z religią wyłącznie w bezpiecznym prywatnym środowisku. Zarówno muzułmanie szyiccy, jak i ahmadyjscy zauważyli, że nie wolno im publicznie oddawać czci Bogu. I chociaż przedstawiciele władz czasami monitorują prywatne zgromadzenia religijne, zazwyczaj nie ingerują w praktyki odbywające się w tych miejscach.

Spis treści

11. Open Doors na Komorach:

Open Doors wspiera chrześcijan na wschodnioafrykańskim wybrzeżu i wyspach od lat 90. XX wieku. Naszym pragnieniem jest widzieć Kościół dojrzały w wierze, wypełniający Wielkie Posłanie Jezusa Chrystusa.

Nasze wsparcie dla prześladowanego Kościoła obejmuje następujące działania:

• nauczanie na temat uczniowstwa;

• wzmocnienie ekonomicznej niezależności chrześcijan.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.